Буюк Дедактика

Янглишлар Вавилонига қилич яланғочламоқ керак. 31. Тангри буюрган ишни бажаришда муғамбирлик киладиган киши қуриб кетсин ва Вавилонга қилич кўтармаган одамга ҳам ланат.(Иер., XVIII, 10). Ахир, агар биз ўзимизнинг қуриб кетгур янглишлар Вавилонига тоқат қилиб турсак бизга айб тушмайди деб ишониш мумкинми? О, кимнинг белбоғида қилич осилган бўлса ёки қанақа қинга солиб қўйилган бўлса ҳам киличларни яланғочланглар. Агар худо раҳмат қилсин десанг, Вавилонии қириб ташлашда¹ ёрдам кўрсат.
Граждан хокимятига. 32. Сиз, хукмдорлар - тапгрининг хизматкорлари, бу савоб ишни бажаринглар, парвардигор белбоғингизга осиб кўйган килич билан ҳам, адолат тиғи билан ҳам дунёни босиб кетган ва тангрининг ғазабини келтираётган тартибсизликларга барҲам беринглар.
Черковларнинг бошлиқларига ҳам. 33. Исонинг содиқ хизматкорлари, руҳонийлар бу ишга сизлар ҳам киришинглар ва сизга берилган, икки томони ўткир қилич билан, яъни сўз тиғи билан балони қириб ташланглар. Сизлар балони таг-томири билан йўқ қилиш, хонавайрон қилиш, кулини кўкка совуриш яксон қилиш учун ва унинг ўрнига яхшиликни яратиш ва барқарор этиш учун қўйилгансизлар (Иером., I, 10, Псал., С1, 5; Поел. Римл., XIII, 4 ва б.). Жамиятдаги офатни йўқотиш учун бу ишни инсоннинг ёшлик чоғида бажариш қулай эканлигнни тушуниб олдингиз; абадият учун мўлжалланган ёш Дарахтларни ниҳоллик пайтида экиб, парвариш, қилишдан қулайроғи йўқ; агар тирик илоҳий тошларни (ёшларни) ўз вақтида бўлақлаб, силликлаб, ялтиратиб, муқаддас бинога қўйилмаса, Вавилон ўрнида Сионни бунёд этиш мумкин эмас. Демак агар черков, давлат ва хўжалик ишлари обод бўлсин ва гуллаб-яшнасин десак аввало, мактабларни тартибга келтирайлик уларни гуллатайлик токи улар иш қизгин бораётган ва ҳақиқий одамгарчиликни ўргатадиган устахонага, черковлар, давлатлар ва хўжаликлар учун (кадрлар тайёрлаб берадиган.) кўчатзорларга айлансин. Шундай қилсак — мақсадга эришамиз, бошқа йўл би­лан — ҳеч қачон.


¹ Таврот ривоятларнга Караганда, ўз куч-қудратидан, бойлиги ва олим-лигидан маррурланиб кетгзн вавилонликлар кибрланиб, жуда кўп хатоликларга йўл қуйдилар. Бу паррафнинг сарлавҳаси сифатида «Янглишлар Вавилони» деган ибора ўшандан олиб ишлатилгап. Коменский «Янглищлар Вавилони* деган иборани ўзи яшаган даврдагн жамиятга нисбатан, келитпмовчиликлар, жақолат, саросималик қакнқий таълимга тусқинлик қилиш кабнлар тулнб-тошиб ётган феодал жамиятига нисбатан қулланади. Бинобарин, Коменский бу камчиликларга қарши муросасиз курашга чақиради.