Буюк Дедактика

Бунинг икки хил сабаби бор. 2. Дархақиқат бунинг сабаби иккита: ё мактаб­да муҳим нарсаларга унча эътибор бермай, бутун дикқат-эътибор бўлмағур, аҳамиятсиз нарсаларга қаратилади, ёки ўқувчилар ёд олган нарсаларини унутиб қўяверадилар, чунки билимлар, кўпинча фақат юзаки ўргатилади, боланинг онгига сингдирилмайди. Бу камчилик шунчалик кенг тарқалганки, бунга афсусланмайдиган одамни кам учратасиз. Ахир қачонлардир ўқиган, эшитган, билиб олган нарсаларни эсда сақлаб, дарҳол айтиб бера олмасак ҳар гал янги-янги нарсаларни билиб олавермасак қандай қилиб бизни ўқимишли киши десинлар! Афсуски, хотирамиз бу қадар кучли эмас, афтидан, биз ғалвирда сув ташиётган бўлсак керак.
Камчиликларни тузатиш воситасини табиий методдан излаш зарур. 3. Бу нуқсонни бартараф этиш воситаси борми? Албатта, бор. Бунинг учун табиатга мурожаат этиб, у яратган хамиша барқарор нарсалардан ўрнак олишимиз лозим. Шундай қилсак ҳар ким фақат ёд олган нарсаларинигина билиб олмасдан, балки ундан хам кўпроқ нарсаларни билиб олишига, яъни фақат муаллимдан эшитган ёки китоблардан ўқиганларини бемалол баён этибгина қолмасдан, балки нарсалар хақида асосли фикр юритишга хам имкон берадиган методни топиш мумкин бўлур эди.
4. Лекин, бунга эришиш учун:
I. Фақат ҳаётда керак бўладиган нарсаларнигина пухта ўрганиш лозим.
II. Бундай нарсаларнинг ҳаммасини ҳеч бир истисносиз билиб олиш зарур.

3. 
   Илмларни асосли равишда ўрганиш керак.
   
4. 
   Асослар мустаҳкам бўлиши лозим.
   

V. Кейин ўрганиладиган билимлар фақат шу асосларга таянсин.
VI. Ўрганиш керак бўлган нарсаларнинг ҳаммаси жуда аниқ билиб олиниши лозим.
VII. Кейинги билимлар олдингиларига асосланиши керак
VIII. Ўзаро боғлиқ нарсаларнинг ҳаммасини доимо биргаликда ўрганиш лозим.
IX. Ҳамма нарса ақл, хотира ва нутққа баравар тақсимланадиган бўлиши зарур.
X..Ҳамма вақт машқ ишлаб, билимни мустаҳкамлаб бориш керак. Бу қоидаларни батафсилроқ кўриб чиқайлик.