Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

6. O’ZBEKISTONDA BUXGALTERIYA HISOBINI RIVOJLANISHI 

HAQIDA

 

Bahzi mualliflarning fikricha O’rta Osiyo yerlariga, ya’ni Movarounnaxrga 

(arablar  daryo  ortidagi  yerlar  deb  ataganlar)  shu  jumladan,  zbekistonga 

buxgalteriya  uchyoti  haqidagi  fikrlar  8  asr  boshlarida  kirib  kelgan

27

  deb  taxmin 

qilishadi.  

Amir Temur o’zining “Temur tuzuklari” nomli asarida shunday deb yozadi: 

“Saltanatning har bir idorasida bo’ladigan kirim-chiqimlarni, kundalik xarajatlarni 

yozib  borish  uchun  bir  kotib  tayinlansin”.  Bu  O’rta  Osiyoda  buxgalteriya 

hisobining ilk  bor kurtak  otishi Amir Temur  tomonidan  hisob daftarini  yurituvchi 

shaxslar – kotiblarni tayinlagani bilan bog’liq ekanligidan dalolat beradi. 

 

27

.  Bu  mualliflar  O’rta  Osiyo  yerlariga  buxgalteriya  uchyoti  haqidagi  fikrlarni  kirib  kelishini  arablarning  O’rta 

Osiyoni isloh qilish bilan bog’lashadi. 

---

21 

 

 

Rivoyatlarga ko’ra Amir Temur lashkarlarining har biriga, jangga kirishidan 

oldin, idishda anor suvi bergan

28

 va jangdan eson-omon chiqqan jangchilarga yana 

o’sha  idishda  anor  suvi  bergan.  Bo’sh  qolgan  idishlar  soni  jangda  halok  bo’lgan 

jangchilar sonini bildirgan. Bu buxgalteriya hisobining “kirim – chiqim – qoldiq” 

usulini  ifodalaydi.  Xulosa  qilish  mumkinki,  O’rta  Osiyo  markazi  bo’lgan 

O’zbekistonda buxgalteriya hisobi XV asrdan shakllana boshlagan.  

Respublikamizda  buxgalteriya  hisobini  fan  sifatida  shakllanishida  O’zbek 

olimlaridan  professor  S.  B.  Qodirxonov,    professor  M.  Ostonaqulov,  Y.  M. 

professor  Itkin,  professor  R.  Abdullaev,  professor  I.  T.  Abdukarimov,  K.  F. 

Abdukarimovalarni,  shuningdek,  buxgalteriya  hisobini  isloh  qilish  va  milliy 

hisobchilik  tizimini  yaratishda  professor  S.  Yuldoshev,  professor  D.  Qudbiev, 

professor M. Pardaev, professor M. Tulaxadjaeva,  professor I. Ismanov, professor 

Z.  Mamatov,  professor A.  Pardaev,  professor  R.  Xolbekov,  professor  K.  Urozov,  

professor  I.  Qayumov,  professor  A. Abdullaev,  professor  S.  Valiev,  professor  N. 

Jo’raev,  professor  Z.  Niyozov,  professor  A.  Karimov,  N.  Toshmamatov,    B. 

Hoshimov,  F.  Islomov,  H.  Qayumov,  E.  Gadoev,  A.  Avloqulov,  va  boshqa  ilm 

ahllarining qo’shgan hissalari benihoyat kattadir.