Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud



Download 2,11 Mb.
bet36/253
Sana16.04.2022
Hajmi2,11 Mb.
#556792
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   253
Bog'liq
Bulardan tashqari, tovush o\'zgarishlarining yana quyidagi ko’rin

H (h) harfi ham sirg‘aluvchi, jarangsiz undoshni ifodalaydi. Ammo bu tovush bo‘g‘izda hosil bo‘lgani uchun bo‘g‘iz undoshi hisoblanadi. O‘zbek tilida bu tovush oh, eh, ha kabi undov so‘zlarda va, asosan, arab-fors tillaridan o‘zlashtirilgan so‘zlarda uchraydi.
H harfi ifodalagan tovush x tovushiga nisbatan yumshoqroq, nafisroq talaffuz etiladi va quyidagi so‘zlar kabi yoziladi: himoya, hosil, hokim, Shohista, ohang, sahna, tuhfa kabi.
Jonli nutqda h tovushi ba’zan o‘zidan keyingi undosh kabi aytiladi yoki butunlay talaffuz etilmaydi: mahkam-makkam, mahsi-massi, shahodatnoma-shaodatnoma kabi. Kundalik so‘zlashuvda yumshoq bo‘g‘iz tovushi h undoshining ko‘pincha qattiq, chuqur til orqa tovushi x tarzida aytilishi adabiy talaffuz me’yoriga xos emas. Chunki bu tovushlarning bir xilda talaffuz etilishi so‘z ma’nosini butunlay o‘zgartirishi mumkin: shohi-shoxi, hol-xol, hil-xil kabi.
M-n undoshlari
M(m) harfi lab-lab, jarangli, burun undosh tovushini ifodalaydi. E, i old qator unlilaridan oldin kelganda yumshoq (meva, mehmon, miqyos kabi), orqa qator unlilar, chuqur til orqa undoshlari bilan yonma-yon kelganda esa qattiq (somon, mol, muborak, mo ‘min kabi) talaffuz qilinadi.
N (n) harfl til oldi, jarangli, portlovchi, burun undosh tovushini ifodalaydi. Bu tovush b, m undoshlari oldida kelganda m tarzida aytiladi, ammo asliga muvofiq yozilaveradi: tanburchi-tamburchi, minbar-mimbar, yonbosh-yombosh, manmanlik-mammanlik kabi. Jonli nutqda n tovushining ba’zan o‘zidan oldingi undosh ta’siriga uchrab, o‘sha tovush tarzida qo‘shaloq aytilishi adabiy talaffuz me’yoriga ziddir: gapni-gappi, yo‘lni-yo‘lli, ko‘zni-ko‘zzi kabi.
CH-ng harflari
Ch (ch) harfi til oldi, qorishiq portlovchi, jarangsiz undosh tovushni ifodalaydi. Ch harfi bilan tugallanuvchi o‘zakka qo‘shimcha qo‘shilganda hamda ayrim so‘zlarda ch tovushi sh kabi aytiladi, ammo asliga muvofiq yoziladi. Masalan: uchta-ushta, uchdi-ushdi, kichkina-kishkina, qarich-qarish kabi.

Download 2,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish