Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

NG (ng) harfi til orqa, portlovchi, jarangli, burun undosh tovushini ifodalaydi. Bu tovush so‘z boshida uchramaydi. So‘zning o‘rtasi (manglay, ingichka kabi) va oxirida (teng, ong kabi) kela oladi. Bu harfning imlosida quyidagi holatlarga e’tibor berish lozim:
a) jang, zang, so‘ng, ko‘ndalang, durang, ingramoq kabi so‘zlarda uchraydigan til orqa ng tovushi o‘rnida yoziladi. Bunday so‘zlarni bo‘g‘inlarga ajratganda ng harfiy birikmasi nva g harflariga ajratilmaydi va alohida tovushlar sifatida talaffuz qilinmaydi.
b) kongress, tangens, bugungi kabi so‘zlarda ng alohida tovushlar n va g ni ifodalaydi, shu sababli bo‘g‘in ko‘chirishda ajratib yoziladi.
ng tovushi ikki unli o‘rtasida kelganda ikkinchi unli bilan bo‘g‘in hosil qiladi va bir satrdan boshqasiga shunday ko‘chiriladi: si-ngil, de-ngiz, opa-ngiz kabi.
Agar ng tovushidan so‘ng undosh kelgan bo‘lsa, ng tovushi birinchi unli bilan bo‘g‘in hosil qiladi: sing-lim, teng-qur, ang-lagan kabi.
Qo‘sh undoshlar
Nutqda har xil undosh tovushlarning qator kelishi bilan birga bir xil undoshlarning qator-qo‘shaloq holda qo‘llanishi ham uchraydi. Qo‘sh undoshlar, odatda, o‘zbek tilida so‘z o‘rtasida keladi: malla, shovvoz, tizza, do‘ppi kabi. Rus tili orqali o‘zlashgan so‘zlarda esa so‘z oxirida ham qo‘llanadi: gramm, metall, kilovatt kabi. Bunday so‘zlarga o‘zakdagi qo‘sh undoshlar kabi ayni tovush bilan boshlanuvchi qo‘shimcha qo‘shilganda bir harf yozilmaydi. Qarang: kongress+si-kongressi, kilogramm+mi-kilogrammi kabi.
Og‘zaki nutqda so‘z o‘rtasida qo‘shaloq kelgan undoshlardan biri ba’zan talaffuz qilinmasa-da, yozuvda to‘liq saqlanadi: million-milion, komissar-komisar, oddiy-odiy kabi.
Talaffuzda qo‘sh undoshlardan birini aytmaslik adabiy talaffuz maromiga ziddir, ayniqsa, o‘zbek tilida bu holat ma’no farqlashga ham xizmat qiladi: sodda-soda, modda-moda, billur-bilur (bilar ma’nosida) kabi.
O‘zbek tilida qo‘sh undoshlar o‘zak oxiridagi undoshdan keyin shunday undosh bilan boshlanuvchi qo‘shimcha qo‘shish (eshit+tir, es+siz, gul+lar kabi), o‘zak oxiri va qo‘shimcha boshidagi tovushlarning o‘zgarishi (bir+ta-bitta, vatan+ni-vatanni, ek+gin-ekkin, chiq+guncha-chiqquncha kabi), sifatning kuchaytirma shakli yasalishi (oppoq, soppa-sog‘, chippa-chin kabi) bilan hosil bo‘ladi.