Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud



Download 2,11 Mb.
bet34/253
Sana16.04.2022
Hajmi2,11 Mb.
#556792
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   253
Bog'liq
Bulardan tashqari, tovush o\'zgarishlarining yana quyidagi ko’rin

D-t undoshlari
D (d) harfi til oldi, portlovchi, jarangli undosh tovushni ifodalaydi. So‘z oxiridagi d doimo jarangsiz talaffuz qilinadi. Biroq asliga muvofiq d yozilaveradi: band-bant, xursand-xursant, avlod-avlot kabi. So‘zning oxirida d tovushidan oldin n kelsa va bunday so‘zlarga qo‘shimchalar qo‘shilsa d talaffuz etilmaydi, ammo yoziladi: payvanchi-payvandchi, balanroq-balandroq, xursanchilik-xursandchilik kabi.
T (t) harfi til oldi, portlovchi, jarangsiz undosh. So‘z oxiridagi t talaffuzda ko‘pincha tushib qoladi. Biroq asliga muvofiq yozilaveradi: do‘st-do‘s, daraxt-darax kabi. Bunday so‘zlarga qo‘shimchalar qo‘shilganda ham talaffuzda t undoshi eshitilmay qoladi, ammo bu hol ham imloda aks etmaydi: do‘slik-do‘stlik, dasro‘mol-dastro‘mol, mashinisga-mashinistga kabi.
Jonli nutqda t bilan tugagan so‘zlarga ch undoshi bilan boshlanuvchi qo‘shimchalar qo‘shilganda t ning ham ch ga aylanish hodisasi yuz beradi: sutchi-suchchi, yigitcha-yigichcha, uyatchan-uyachchan kabi.
Z-s undoshlari
Z (z) harfi til oldi, sirg‘aluvchi, jarangli undosh tovushni ifodalaydi. Jonli nutqda so‘z oxirida kelgan z tovushi jarangsizlanib, s tovushiga moyil talaffuz qilinadi, biroq asliga muvofiq z yozilaveradi: boramiz-boramis, og‘iz-og‘is kabi. Bu holatni z bilan tugallangan o‘zakka jarangsiz undoshlar qo‘shilganda ham kuzatish mumkin: yuz so‘m-yus so‘m, so‘zsiz-so‘ssiz, izchil-ischil kabi.
S (s) harfi til oldi, sirg‘aluvchi, jarangsiz undosh tovushni ifodalaydi. E, i unlilaridan oldin kelganda yumshoq talaffuz etiladi: sezgi, sekin, silamoq, sim kabi.
J-sh undoshlari
J (j) harfl til oldi, qorishiq, jarangli undosh tovushni ifodalaydi. Sof o‘zbekcha so‘zlarda qorishiq tovush tarzida, forscha-tojikcha va ruscha o‘zlashmalarda sirg‘aluvchi tovush kabi talaffiiz qilinadi. Qiyoslang: jon, ajoyib, jajji, ajdar, mujda, janr. Jonli nutqda ch yoki sh tovushlariga moyil aytiladi, ammo asliga muvofiq j yoziladi. Masalan: toj-toch, boj-boch, ijtimoiy-ishtimoiy, garaj-garash, massaj-mas-sash kabi.
Sh (sh) harfl til oldi, sirg‘aluvchi, jarangsiz undosh tovushni ifodalaydi. Til oldi undoshlari bilan kelganda yumshoq, orqa qator unlilar bilan yonma-yon kelganda esa qattiq talaffuz qilinadi va shunday yoziladi. Masalan: shirin, ishkal, shol, sho‘x kabi.
Rus tili orqali o‘zlashgan so‘zlarda yumshoq va cho‘ziqroq aytiladi va doim sh yoziladi: plash, borsh, obshina kabi.

Download 2,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish