Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud



Download 2,11 Mb.
bet35/253
Sana16.04.2022
Hajmi2,11 Mb.
#556792
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   253
Bog'liq
Bulardan tashqari, tovush o\'zgarishlarining yana quyidagi ko’rin

G‘-q undoshlari
G‘ (g‘) harfi chuqur til orqa, sirg‘aluvchi, jarangli undosh tovushni ifodalaydi.
So‘z oxirida g‘ tovushi ba’zan qo‘shimchalar ta’sirida x tarzida aytilsa ham, g‘ yoziladi. Masalan: bog‘cha-boxcha, belbog‘cha-belbox-cha, zog‘cha-zoxcha kabi.
Lotin yozuvidagi alifbomizning yangi imlo qoidasiga ko‘ra, oxiri g‘ bilan tugagan so‘zlarga jo‘nalish kelishigi qo‘shimchasi -ga va g bilan boshlanuvchi boshqa qo‘shimchalar qo‘shilganda, o‘zakdagi g‘ va qo‘shimchadagi g undoshlari q tarzida talaffuz etilishi mumkin, ammo yozuvda asliga ko‘ra yoziladi. Qarang: sog‘ga, tug‘gan, tog‘gacha, sig‘guncha, sog‘gan kabi.
Q (q) harfi chuqur til orqa, portlovchi, jarangsiz undosh tovushni ifodalaydi.
Jonli nutqda so‘z o‘rtasi va oxirida q tovushi g‘ va x ga moyil aytilsa ham, imloda asliga ko‘ra yoziladi. Masalan: botqoqlik-botqog‘lik, baliq-balig‘, shu yoqda-shu yog‘da, to‘qson-to‘xson, vaqt-vaxt kabi.
q undoshi bilan tugagan so‘zlarga egalik qo‘shimchalari qo‘shilganda q jaranglashib g‘ ga o‘tadi va bu hodisa imloda aks etadi: taroq-tarog‘i, qo‘shiq-qo‘shig‘im, o‘rtoq-o‘rtog‘ing kabi. Ammo bir bo‘g‘inli so‘zlarda, chetdan o‘zlashgan so‘zlarda bunday paytda q undoshi aslicha aytiladi va yoziladi: haq-haqqi, to‘q-to‘qin, ishtiyoq-ishtiyoqi, huquq-huquqim, ravnaq-ravnaqi kabi.
q bilan tugagan so‘zlarga jo‘nalish kelishigi qo‘shimchasi -ga, va g bilan boshlanuvchi boshqa qo‘shimchalar qo‘shilganda, g undoshi q tarzida aytiladi va bunday so‘zlar qo‘shaloq q bilan yoziladi: soliqqa, yoqqach, chiqquncha, qo ‘rqqudek, achchiqqina kabi.
X-h undoshlari
X (x) harfi chuqur til orqa, sirg‘aluvchi, jarangsiz undosh tovushni ifodalaydi.
So‘z o‘rtasida va oxirida ba’zan q tovushiga moyilroq aytilsa ham, asliga muvofiq yoziladi. Masalan: axloq-aqloq, mix-miq, soxta-soqta kabi. O‘zbek tilida, asosan, e dan boshqa unlilar bilan yonma-yon kelganda yoziladi va ularning qattiqroq talaffuz qilinishiga sababchi bo‘ladi. Qarang: xalq, xabar, to‘xta, paxta; xush, xamir kabi.

Download 2,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish