Бугун Ўзбекистон Республикаси-иқтисодиёти бозор иқтисодиётига асосланган, тўхтовсиз ривожланаётган давлат

10.10. Йўл тўловлари ва жарималарни ҳисоблаш

Йўл тўловлари, қўшимча тўловлар ва юкни ташишга қабул қилишдан қабул қилувчига топширишгача бўлган даврда юзага келган бошқа ҳаражатлар ташиш шартномасини тузган кундан амал қилувчи қуйидаги тарифлар бўйича ҳисобланади:

1) қўшни мамлакатлар темир йўл бекатлари орасидага жўнатиш мамлакати ва қабул қилиш мамлакати темир йўлларида юк ташиш алоқаси учун- шу мамлкатлар темир йўлларида амал қилувчи ички тарифлар бўйича ёки бу темир йўллар орасида тўғри тариф ўрнатилган бўлса–тўғри тариф бўйича;
2) жўнатиш мамлакати ва манзил мамлакат темир йўллари орасидаги транзит йўлларда юк ташиш учун- шу мамлакатлар темир йўлларида амал қилувчи ички тарифлар бўйича, транзит темир йўлларда юк ташиш учун- манфаатдор темир йўллар учун берилган ҳалқаро ташишдаги транзит тариф бўйича.
Юк ташиш тўловлари жўнатувчи томонидан накладнойда кўрсатилган чегара бекатлар орқали манзилга қўлланиладиган тариф бўйича аниқланган энг қисқи масофа бўйича ҳисобланади.
Агар юк жўнатувчи накладнойда кўрсатганда қисқароқ бошқа чегара бекатлар орқали ташилса, тўлов шу чегара бекатлар орқали йўналишда қўлланиладиган тарифда энг қисқа масофа учун ташиш ҳақи ҳисобланади. Жўнатиш мамлакати ва манзил мамлакатлар орасидаги темир йўлларда юк ташиш тўловлари ва жарималари маҳаллий валютада амалгаа оширилади, транзит темир йўлларда юк ташиш тўловлари ва жарималари ушбу ҳалқаро ташишдан манфаатдор темир йўлда амал қилувчи транзит тариф валютасида ундирилади.
Тариф бўйича назарда тутилмаган ортишни тўғрилаш мақсадидаги қайта ортиш ҳаражатлари, юкнинг бутунлигини сақлаб қолиш мақсадида тара ва қадоқларни тузати ҳаражатлари, юкни брезент билан ёпиш ҳаражатлари ва юкни брезент билан темир йўл зиммасида бўлмаган ҳолатларда брезентдан фойдаланиш ҳаражатлари темир йўлга тўлиқ қайтврилиши зарур. Бу ҳаражатлар ҳар бир жўнатма учун алоҳида белгиланиб, зарур ҳужжатлар билан тасдиқланади.
Келтирилган ҳаражатлар темир йўл томонидан накладнойга киритилади ва жўнатувчи темир йўлида юзага келган ҳаражатлар жўнатувчидан, манзил темир йўлда юзага келган ҳаражатлар қабул қилувчидан ундирилади. Бу ҳаражатлар транзит темир йўлда юзага келган берилган транзит темир йўлда юк ташиш ҳаражаларини ким тўлаганига қараб, жўнатувчи ёки қабкл қилувчидан ундирилади.
Йўл давомида юкни бир хил колеяли бир вагондан битта ёки бир нечта вагонга қайта юклаш зарурати туғилса, ташиш тўловлари жўнатиш бекатида накладнойда келтирилган вагонда битта жўнатма сифатида расмийлаштирилгандай ҳисобланади. Қайта юклаш жўнатувчига боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра амалгаа оширилган ҳолатларда юкни қайта юклаш ҳаражатлари ундирилмайди.
Колея кенглиги бошқача бўлган вагонга юкни қайта юклаш ёки чегара бекатларда вагон ғилдирак жуфтларини қайта жойлаш учун қўшимча тўловлар (темир йўл томонидан қайта юклаш мосламалари ва ортилаётган юкни қотириш материаллари: тираклар, сим, мих, прокладкалар ва ҳ.к. берилиши ҳаражатларини ўз ичига олган ҳолда) қуйидагича ҳисобланади:

1. 
   қайта юклаш ёки вагон ғилдирак жуфтлари бошқа кенгликдаги колеяга жойлаш ишларини манзил бекат амалгаа оширса–шу темир йўлда амал қилувчи ички тариф асосида;
   
2. 
   қолган ҳолатларда–берилган ҳалқаро ташишда қўлланиладиган транзит тариф асосида.