Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

25.2-chizma 

Bank  iqtisodiy  munosabatlarining  pulning  harakati  yuzasidan  kelib  chiqa-

digan  aloqalariga  xizmat  qiluvchi  muassasadir.  O‘zbekiston  Respublikasining 

―Banklar  va  bank  faoliyati  to‘g‘risida‖gi  qonuniga  ko‘ra  ―Pul  mablag‘larini  jalb 

qilish  hamda  ularni  qaytarishlik,  to‘lashlik  va  muddatlilik  shartlari  asosida  o‘z 

nomidan joylashtirish uchun tuzilgan muassasa bankdir, bank huquqiy shaxsdir‖. 

Banklar  eng  avvalo  xususiy-tijorat  tuzilma  sifatida  vujudga  kelgan.  Banklar 

o‘zining  rivojlanishi  jarayonida  uzoq  davr  va  ko‘p  bosqichlarni  bosib  o‘tgan. 

Dastlabki banklar eramizgacha 2300 yilda qadimgi Mesopotamiya davlatida savdo 

sherikchilik  ko‘rinishida  tashkil  etilib,  ssudaga  pul  berish  va  pul  ko‘chirish 

operatsiyalari  bilan  shug‘ullangan.  Lekin  haqiqiy  banklar  rivojlanishi  Bobillar 

davlati  (miloddan  avvalgi  2000-yilning  boshlarida  janubiy  Mesopatamiyada) 

vujudga kelishi bilan bog‘liq. Banklar keyinchalik Afrika, Misr, Rim va Angliyada 

rivojlana boshlagan. 

Davlat banklari XIX asrga  kelibgina tashkil topa  boshlagan.  Frantsiya davlat 

banki 1800 yilda tashkil etilgan, 1816 yil Avstriya, 1825 yili Belgiya milliy banki 

keyinchalik  Rus  davlat  banki,  Italiya  milliy  banki  vujudga  kelib,  tijorat  banklari 

bilan birgalikda ish yurita boshlagan. 

O‘zbekistonda bank tizimi Markaziy banki va aktsiyadorlik-tijorat banklardan 

iborat  ikki  bo‘g‘indan  tashkil  topgan.  Bu tizim tarkiban O‘zbekiston  Respublikasi 

Markaziy banki va uning muassasalari, Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki, Xalq 

banki  hamda  aktsiya,  pay  asosida  tashkil  qilingan  shuningdek  chet  el  kapitali 

ishtirokidagi tijorat banklari, ularning vakolatxonalaridan iboratdir. 

---

408