Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

 

 

25.1-chizma. Pulga bo’lgan umumiy talab va foizning muvozanatli stavkasi 

Pulga  umumiy  talab  (D

m

)  bilan  uning  taklif  (Sm)  o‘rtasidagi  muvozanat  pul 

bozorida foiz stavkasini (r) belgilaydi. 

Kapital  bozorida  foiz  stavkasi  bir  tomondan  pul  kapitaliga  talab,  ikkinchi 

tomondan uning taklifi  asosida  shakllanadi.  

Foiz  stavkasiga  qarz  berishning  xatarlik  darajasi  ham  ta‘sir  ko‘rsatadi. 

Iqtisodiy  faoliyatdagi  xavf-xatarning  mavjud  bo‘lishi,  bozor  iqtisodiyotiga  xos 

bo‘lganligi sababli pul egasi doimo tavakkal qiladi. Qarz berilayotganda xavf-xatar 

qancha  katta  bo‘lsa,  foiz  stavkasi  shuncha  yuqori  bo‘ladi.  Bu  ayniqsa  qimmatli 

---

406 

qog‘ozlar  bozorida  aniqroq  namoyon  bo‘ladi.  Chunki  qimmatli  qog‘ozlarning 

ishonchliligi, daromadliligi doimo bank foiziga teskari mutanosibdir. 

Foiz belgilashda vaqt omili juda muhim rol o‘ynaydi. Shunga ko‘ra pul egasi 

o‘z pulini bugungi ehtiyojiga sarflamay qarzga beradi. 

Kishilar  har  doim  hozirgi  kundagi  ne‘matlardan  foydalanishni,  kelajakdagi 

iste‘moldan  yuqori  baholaydi.  Shu  sababli  ular  hozir  qondirishi  mumkin  bo‘lgan 

ehtiyojini keyinga qoldirmasdan ne‘matlardan foydalanishga harakat qiladi.   

   Foiz  darajasiga  yuqoridagilardan  tashqari  qarzga  olinadigan  pulni 

ishlatishdan olinadigan foyda, qarz to‘lash muddati va sharti, tahlika  darajasi kabi  

omillar ta‘sir ko‘rsatadi.