Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Tijorat  banklari

  to‘la  mustaqil,  lekin  ular    real  jalb  qilgan  resurslari 

miqyosidagina  kredit  bera  oladi.  Ixtisoslashgan  tijorat  banklar  alohida  sohalarda 

kredit-pul  operatsiyalarini  amalga  oshiradi.  Jumladan,

    investitsiya  banklari 

iqtisodiyotning  turli  tarmoqlarini  eng  avvalo  sanoat,  savdo,  transportni  uzoq 

muddatli  kreditlash  bilan  shug‘ullanadi,  qimmatli  qog‘oz  chiqaradi  va  ularni 

investorlar o‘rtasida joylashtiradi. 

Uy-joy  qurilish  banki

  aholining  uy-joy  qurilishini  moliyalashtirish  bilan 

shug‘ullanadi.  

Ipoteka bank 

ko‘chmas mulkni garovga olib, uzoq muddatli kreditlar beradi. 

Innovatsiya banki

 ilmiy texnikaviy loyihalarni amalga oshirish bilan bog‘liq 

bo‘lgan operatsiyalarni  kreditlaydi. Shunga o‘xshash boshqa  maxsus banklar  ham 

u  yoki  bu  ixtisoslashgan  xizmat  turini  ko‘rsatadi.  Tijorat  va  maxsus  banklar 

faoliyatini, Markaziy bank nazorat qiladi. 

Respublikada  ―bank  tizimini  isloh  qilish,  banklar  depozit  bazasining 

kapitalizatsiyasini  chuqurlashtirish  va  barqarorligini  oshirish,  ularning  moliyaviy 

barqarorligini va ishonchligini mustahkamlash

81

‖ga qaratilishi lozim. 

Kredit  tizimida  maxsus  moliya-kredit  muassasalari  alohida  o‘ziga  xos 

mijozlarga xizmat ko‘rsatadi. Ko‘rsatilgan xizmati bir, ikki turda bo‘lib, ko‘pincha 

maxsus  tavsifga  ega  bo‘ladi.  Maxsus  moliya-kredit  institutlariga  ikki  tomonlama 

nazorat xos. Bir tomondan qarz berish, hisob-kitob operatsiyalarini amalga oshirish 

tufayli  Markaziy  bank  talablariga  bo‘ysunadi.  Ayrim  paytlarda  ular  xalqaro 

muassasalar tomonidan qabul qilingan normativ xujjatlar asosida ish ko‘radilar. 

Moliya 

kredit 

istitutlarining 

o‘ziga 

xos 

turi 

pochta-jamg‘arma 

muassasalaridir.  U  mayda  omonatchilarni  jalb  qilib    mijozlarga  pochta  bo‘limlari 

orqali  xizmat  ko‘rsatiladi.  Keyingi  paytlarda    pochta-jamg‘arma  muassasalari 

orqali kredit-hisob operatsiyalarini amalga oshirish kengayib bormoqda. 

                                                             

81

Мирзиѐев  Ш.М..

2017-2021  йилларда  Ўзбекистон  Республикасини  ривожлантиришнинг  бешта 

устувор йўналишлари бўйича Ҳаракатлар стратегияси. 

www.lex.uz

 

 

---

412 

 Maxsus moliya-kredit muassasalari tizimida lizing, faktoring firmalari odatda 

lizing  va  faktoring  operatsiyalarni  amalga  oshiradi.  Faktoring  firmalari 

mijozlarining boshqalarga bergan qarzlarini undirishni o‘z zimmasiga oladi va shu 

qarz  ustidan  ularga  universal  moliya  xizmati  ko‘rsatadi.  Konfentsial  faktoringda 

esa  ayrim  operatsiyalar,  jumladan  qarzni  to‘lash,  pul  olish  xuquqlari  chegaralangan 

bo‘ladi.  Lizing  firmalari  investitsion    tovarlarni  ijaraga  berish  bilan  shug‘ullanadi. 

Lizing  kompaniyalarda  lizing  operatsiyalarini  o‘tkazish  uchun  o‘z  mablag‘lari 

etishmaydi shu sababli, ko‘pchilik bunday operatsiyalarda jalb qilingan mablag‘lar 

keng  qo‘llaniladi.  Bunda  odatda  bankning  uzoq  muddatli    kreditlaridan 

foydalaniladi. 

Lombardlar  ko‘chirib  bo‘ladigan  mol-mulk  evaziga  kredit  beradi.  Ular  mol-

mulkni saqlash, hamda garovga qo‘yish, belgilangan muddatda qaytarib olinmagan 

mulkni komission vositachilik asosida sotishni ham amalga oshiradi.  

Kredit  birlashmalari-xususiy  shaxslar  guruhi  yoki  mayda  kredit  muassasalari 

tomonidan tashkil etiladi. Ular ikki turda bo‘lishi mumkin: 



 

Jismoniy  shaxslar  guruhi  tomonidan  kasbi  yoki  hududiy  jihatiga  qarab, 

qisqa muddatli iste‘mol krediti berish maqsadida tashkil etiladi. 



 

Mustaqil  mayda  kredit  muassasalari  ixtiyoriy  tarzda  birlashuvi  tufayli 

tashkil  etiladi.  Ularning  mablag‘lari  paychilik  yoki  a‘zolik  badallari  va  zayomlar 

chiqarish  bilan  shakllanadi.  Mazkur  muassasalarning  asosiy  operatsiyalari 

omonatlarini jalb etish, zayomlar chiqarish, o‘z a‘zolariga  qarz berish,  veksellarni 

hisob-kitob  qilish,  savdo  vositachiligi,  komission  operatsiyalar,  maslahat  va 

auditorlik xizmatlari ko‘rsatishdan iborat.