|
5-Ma’ruza. Dinamik nasoslar turlari
Zamonaviy sanoatda dinamik mashinalar uchta asosiy guruhlarga bo’linadi: - markazdan qochma va o’qli nasoslar;
- ventilatorlar va kompressorlar;
- uyurmali nasoslar.
Birinchi va ikkinchi guruh mashinalar parrakli bo’lib, uchinchi guruhni davlat standarti bo’yicha ishqalanish mashinalar turiga kiritish mumkin.
Parrakli nasoslar (2.2- rasm) - past, o’rta va yuqori bosimli markazdan qochma, o’qli va uyurmali turlarga bo’linadi. FIKi yuqori, kam joy egallashi va elektryuritkichlar bilan ulanishlari qulay bo’lgani uchun shu nasoslar keng ravishda qo’llaniladi.
Markazdan qochma nasosda uzatilgan suyuqlik markazdan qochma kuch ta’sirida, aylanadigan g’ildirak markazidan chetga surilib, spiralli kameraga uzatiladi, bu yerdan esa quvurga haydab chiqariladi, 2.2 (a)- rasm.
5 (a) - rasm. Markazdan qochma nasosni ishlash prinsipi
5 (b) – rasm. O’qli nasos
so’rish quvuri; 2,3 – parraklar; 4 – haydash quvuri;
5 – nasos vali; 6-vtulka
O’qli nasosning parraklari nasos o’qiga burchak ostida joylashgan bo’ladi, 5(b)- rasm.
Parraklar va suyuqlikning oqimi orasidagi ta’sir tufayli energiya uzatilishi va suyuqlikning harakati nasos o’qi bo’yicha yunaladi.
Uyurmali nasosda suyuqlik tortuvchi quvurdan ishchi g’ildirak chetiga uzatilib, aylanadigan kurakchalardan energiya oladi va konsetrik kanaldan o’tib haydab chiqaruvchi quvurga haydaladi 2.2 (v)- rasm.
5.2 (v) – rasm. Uyurmali nasos
1 – ishchi g’ildirak; 2 - nasos tanasi; 3 – haydash quvuri;
4 –parraklar; 5 – so’rish quvuri
Gazli muhitni uzatuvchi mashina ishi, yuqorida ko’rib chiqilgan suyuqlik muhitni uzatuvchi singari hamma usularida amalga oshirilishi mumkin.
Mavzu-6. Kapilyar nasoslar
Issiklik energiyasiga sanoat,maishiy xizmat idoralari va axolii yashaydigan turar joylarda talab ortgani sayin bug va issik suv tayyorlaydigan kozonlar tuzilishi va ularda tayyorlanadigan bug parametrlari uzgarib boradi.Eng avval bug kozonining tuzilishi soda,ishonchli va xavfsiz ishlashi,uni tayyorlashga metall kam sarflanishi va f.i.k yukori bulishiga e’tibor beriladi.YAngi turdagi bug kozonlari loyixalanmokda,kurilmokda va sinab kurilmokda.
Tayyorlanadigan bug bosimi atmosfera bosimidan yukori bulgan xama turdagi kozonlarda yokilgining yonishida ajralib chikkan issiklik mikdoridan samarali foydalanish asosiiy masaladir.Tuzilishi jixatidan ular bir-biridan farklansada,ularning vazifasi bitta bug tayyorlashdan iborat.Masalan,oddiy silindrsimon bug kozoni ikki yunalishda takomillashtirilgan:
A)gaz trubali buglanadigan suv ichidan katta diametrdagi 2-3 ta ut kuvurlari utib,uning oxiri kichik diametrli tutun kuvurlariga ajraladi.
B)suv trubali katta diametrli suv kuvurlarining tashki sirtlarini alanga tutun gazlari yalab yuvib utadi.
Energetika soxasidja kullaniladigan bug kozonlarida tayyorlanadigan suv bugi yukori kursatgichlarga ega bulib,katta 1200MVt kuvvatdagi bug trubinalarini bug bilan ta’minlaydi.Bunda uta kizdirilgan bug bosimi 25,5 MPa,xarorati 750-800 K gacha etadi.
Ishlab chikarish texnologik bug kozonlarida past bosimli 0,3-0,7 MPa,ayrim xollarda 1,3 MPa gacha bulgan bug tayyorlaydi,isitish kozonlarida tarmoklarida kullaniladigan bug kozonlari 0,13 MPa gacha bulgan bosimdagi bugni iste’molchiga etkazib beradi.
Bug mashinasining ish kismi valning bir aylanishida yoki porshenning ikki yurishida ungga va chapga sodir buladi.Porshen ungga yurganda silindrning chap bushligiga yangi bug kiradi va u kengayadi.Porshen chapga yurganida ishlagan bug chikib ketadi va sikiladi.
Bug kozoninig bugini uta kizdirgichdan yangi bug kuvur orkali bug mashinasining zolotnikli kutisiga kiradi.Kutidan kanallar orkali silindrning chap yoki ung bushliklariga kiradi.YAngi bugni zolotnik kutisidan silindrga yuborish zolotnik tortgichdan,ekssentrikdan tashkil topgan.
Zolotnikli bug taksimlagich mkxanizmi bilan rostlanadi.Ishlangan bug ichki bushlik orkali atmosferaga yoki kondensatorga chikarib yuboriladi.Ishlagan bug kondensatorda kondensator suv kuvurining sirtki sovuk yuzalariga urilib su’niy ravishda soviydi.
Bug mashinasi kondensatorida bosim taxminan 0,10-0,15 atm atrofida buladi.Valning bir aylanishida silindrdagi bug bosimi keng chegarada uzgaradi.Bug mashinasining yurishini rivojlantirish uchun massasining inersiya momenti katta maxovik ishlatiladi Bug mashinasini maxovik yordamida rostlash shundan iboratki,bunda mashina ishlayotgan vaktning ba’zi bir oraligida xarakatlanuvchi kuchlarning ortikcha energiyasi maxovikning kinetik energiyasi kurinishida akkumlyasiya kilinadi,boshka vaktda esa bu energiya mashinaga bulgan tashki kuchlanishlar kuchini va ishkalanish karshiligingi engishga sarflanadi.Maxovik yordamida rostlash bug mashinasining kuvvatini uzgartirmaydi.
Bug kozonlari utxonali va utxonasiz bulishi mumkin:
Utxonali bug kozonlarida xama asbob-uskunalar issiklik manbai bulgan utxonada va uning atrofiga joylashtiriladi.
Utxonasiz bug kozonlari turiga kozon utilizatorini kiritish mumkin,bu kozon utilizatorida asosan yonish maxsuloti tarkibidagi tutun gazlari issikligidan foydalaniladi.Utxonali bug kozoninig bug xosil kiluvchi elementi asosan bug energiyasi xisoblanadi.
YUkori bosim va xarorat ostidagi yonish maxsuli gaz energiyasini kuraklar yordamida rotor valining mexanik energiyasiga aylantiruvchi issiklik mashinasi gaz turbinasi deyiladi.Aktiv va reaktiv gaz turbinalari buladi.
Gaz turbinalari gaz dvigatellariga mansub bulib,ish moddasining yokilish uslubiga kura xajm va bosim uzgarmas va aralash xamda boskichli buladi.
Gaz turbinasi sopla apparatining ketma-ket joylashgan kuzgalmas kurak tojlari va uning okim kesimini xosil kiladgan ish gildiragining aylanuvchi tojlaridan tashkil topgan.
Gaz turbinasi val statorda joylashgan,soplo apparatining yunaltiruvchi kuraklari turbina diski xamda rotorning ish kuraklaridan tashkil topgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
