Bosim bilan haydash va issiqlik mashinalari

4.2-rasm. Rotorli nasos
1- nasos tanasi; 2-aylanuvchan silindr (rotor);
4,5-so’rish va haydash quvurlari; e -eksentrisitet
Silindrning ichidagi qobiqga to’gri burchakli plastinalar o’rnatilgan. Rotorning aylanishi natijasida bu plastinalar markazdan qochma kuch ta’sirida silindrning ichki yuzasiga maxkam zichlanib, o’roqsimon ish bo’shligini, qobiq va rotor orasidagi kameralarga ajratib turadi.
Vintli nasos (4.3-rasm). Bu nasoslar shesternyali nasoslar singari ishlaydi. Suyuqlik so’rish sohasidan vint o’yiqlarining o’lchamlari o’rtasidagi oraliqqa kiradi va vintlarning aylanish o’qi yo’nalishi bo’yicha haydash sohasiga o’tadi. Vintli nasos suyuqlikni bir me’yorda uzatadi. Nasosnnng vali bevosita yuritkichning valiga biriktiriladi.

4.3-rasm. Vintli nasos
1-qobiq; 2- silindr; 3-vint; 4-so’rish bo’shligi; 5-haydash quvuri

Uzatilayotgan suyuqlik miqdorini oshirish uchun ikki va uch vintli nasoslar ishlatiladi. Bu nasoslar ham qovushqoqligi yuqori bo’lgan suyuqliklarni uzatish uchun ishlatiladi.

ROTORLI NASOSLAR HISOBI
Tishchali nasosning unumdorligini aniqlovchi ifodasi:
 Q = (flz₁n₁ + flz₂n₂)η_h (4.1)
bunda, f-tishchalar orasidagi bo’shliqining ko’ndalang kesim yuzasi;
l - g’ildirak tishchasining uzunligi; z₁ va z_2  - tishchalar soni; n₁ va n₂ - aylanish chastotasi; η_h – nasosning hajmiy FIK (η_h =0,7÷0,9).
G’ildiraklar bir xil bo’lgan holda
Q = 2flznη_h (4.2)
Plastinali nasoslarda, siljiydigan plastinalar yordamida eksentrik aylanadigan rotor suyuqligini so’rish bo’shlig’idan, bosimli bo’shliqga uzatib, haydab chiqaradi.
Agar eksentrisitet (e) kamaysa, bunda nasosning pastida bo’shliq paydo bo’ladi va suyuqlik bir bo’shliqdan ikkinchisiga erkin oqib o’tadi.
Agar e = 0 bo’lsa, bunda ikkita bo’shliqdagi suyuqlik teng bo’lib nasos ishlamaydi. Plastinali nasoslarning oddiy konstruksiyasida eksentrisitet (e = const) o’zgarmas qabul qilinadi. Bu turdagi nasosning uzatilishi,
Q = f_Alznη_h, (4.3)
bunda, f_A – parraklar orasi bo’shliqning yuzasi; η_h = 0,94÷0,98.