Boshqarish” fanining predmeti

Fanning predmeti – ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaligini tashkil etishning huquqiy-iqtisodiy asosini, ishlab chiqarish faoliyati va unga xizmat qiluvchi infratuzilma, iqtisodiy qonunlarni tatbiq qilish, moddiy ta’minot va korxonalar o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlari, ishlab chiqarish kuchlari, ishlab chiqarish munosabatlari va ish yuritishda mehnat unumdorligini oshirishni o‘rganishdan iboratdir.
“Ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaligi faoliyatini tashkil etish va boshqarish” fani qishloq xo‘jaligida asosiy tarmoq bilan birgalikda qo‘shimcha tarmoqlarni tashkil etib mahsulotning iqtisodiy samaradorligini, iqtisodiyotning tarkibiy o‘zgarishlarini va jamiyat rivojlanishini o‘rganib sintez qilish ishlarini olib boradi. Fermer xo‘jaligi to‘g‘risidagi iqtisodiy qonunlar va qonun osti hujjatlar xo‘jalikni samarali rivojlantirish uchun xizmat qiladi.
Fanning obyekti – ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklari va uning ishlab chiqarishiga bevosita o‘z hissasini qo‘shadigan barcha korxonalar faoliyatidir.
Ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklari, xo‘jalik yuritishning boshqa shakllariga qaraganda qator afzalliklarga ega ekanligi amalda o‘z isbotini topmoqda. Agrosanoat majmuida vujudga kelgan tadbirkorlik faoliyati subyektlari respublika aholisining muayyan extiyojlarini qondirish bilan birga mavjud mehnat resurslaridan foydalanish uchun qulay sharoit ham yaratadi. Ushbu xo‘jaliklar agrosanoat majmuida erkin iqtisodiy muhit yaratadi va o‘ziga xos vazifalarni bajaradi. Jumladan: o‘z xo‘jaliklari ehtiyojini ta’minlaydi; mazkur xo‘jaliklarning ishlab chiqarish quvvatini oshirishga xizmat qiladi va shu bilan birga, respublika bozorlarini qishloq xo‘jaligi mahsulotlari bilan boyitadi; aholini ish bilan ta’minlash bilan birga, ularning mehnat qobiliyati va ko‘nikmalarini saqlab qolishga imkoniyat tug‘diradi; bozor munosabatlari sharoitida erkin raqobat muhitini yaratadi.

Agrar sohada islohotlarni amalga oshirishning dastlabki davrida, faoliyat ko‘rsatib kelayotgan davlat va jamoa xo‘jaliklari bosqichma-bosqich tugatilib, bu xo‘jaliklar o‘rnida ijara xo‘jaliklari, ochiq va yopiq turdagi hissadorlik jamiyatlari, dehqon xo‘jaliklari, agrofirmalar va shirkatlar uyushmalari tashkil etildi. Dastlabki to‘plangan tajribalar natijalari tahlili shuni ko‘rsatdiki, bu xo‘jalik yuritish shakllari

faoliyati kutilgan yuqori iqtisodiy-ijtimoiy samaralarni bermadi. Olib borilgan tadqiqotlardan ma’lum bo‘ldiki, ko‘p hollarda xo‘jalik nomi o‘zgargani bilan ichki iqtisodiy mehanizm o‘zgarmasdan, eskicha ish yuritish tizimida faoliyat ko‘rsatib, qishloq xo‘jaligi korxonalaridagi xodimlarning yerga, mulkka va yetishtirilgan mahsulotga bo‘lgan egalik hissini shakllantirish uchun yetarli sharoit yaratilmadi. Shuning uchun qishloq xo‘jaligini tubdan isloh qilishni, tarmoqda mulkiy munosabatlarni takomillashtirish zarurati paydo bo‘ldi. Qishloq xo‘jaligida turli mulkchilik va xo‘jalik yuritish shakllarini vujudga keltirish va ular o‘rtasida erkin raqobat muhitini yaratib berish maqsadida, mavjud bo‘lgan ijara, shirkat xo‘jaliklari, dehqon va fermer xo‘jaliklarining har tomonlama rivojlantirishda keng imkoniyatlar yaratib berildi. Natijada er maydonlaridan foydalanish salmog’I oshganligini 1.2.1-jadvaldan ko’rish mumkin.
1.2.1-jadvalda O’zbеkiston Rеspublikasining еr maydoni ko’rsatkichlari bеrilgan bo’lib 2000 yilda jami еr maydoni 25736,0 ming gеktar bo’lib, 2019 yilda 20761,6 ming gеktar yoki 4974,4ming gеktarga kamayib uning o’rniga qishloq xo’jaligida foydalaniladigan еr miqdori ortdi. Sug’oriladigan еrlar solishtirilayotgan yillarda dеyarli uzgarmadi. Pichanzorlar 62,9 foizga, yaylovlar esa 72,3 foizni tashkil etdi. Xukumatimiz tomondan aholini oziq-ovqat mahsulotlariga bo’lgan talabini qondirish uchun er maydonlari ekin maydonlariga aylantirildi.