|
Бошлангʻич таълим (БТ) – умумий ўрта таълимнинг дастлабки босқичи. ЎзР да бошлангʻич таълим 1 – 4 синфларда болаларга илк таълим бериш, уларни маънавий камол топтиришнинг бошлангʻич даври ҳисобланади. У 1 – 4 синфларни ўз ичига олади ва бунда ўқиш 6 – 7 ёшдан бошланади. БТ умумий ўрта таълим олиш учун зарур бўлган саводхонлик билим ва кўникма асосларини шакиллантиришга қаратилган БТ синфлари ўқув режаси ва дастурлари мавжуд. [2]
Ҳар бир инсон дастлабки қадамни аста- аста ва кичик масофадан қўя бошлайди, бу борада таълим олишда ҳам оддий элементар тушунчалардан бошлаймиз, бошлангʻич синфда оддийликни қанчалик мустаҳкам эгаллаши, келгусидаги аста – секинлик билан муракаблашиб борувчи кўникмаларни олишда юқори самара беради. Кичик макатб ўқувчилари илк мактабга келиши билан онгнинг ва онг ости ривожланиши, назарий – амалий тафаккури бойиши, илм-фан, санъат, таълим ва тарбиая асосларини ўргана бошлайди. Ҳайвонат дунёсида ов қилиш кўникмасини олиш, бу эҳтиёждан келиб чиқади. Одамда ҳам эҳтиёж сабаб фаоллик кузатилади, лекин одам боласи бу ишларни онгли равишда бажаради. Кўриниб турубдики шахс сифатида шакланиши ва ижтимоий онгнинг ривожланиши боланинг инстида тарихдан қолганлиги, истино сифатида эса ҳар бир бола қандай билим даражасига эришиши ва уни амалда қўллай олиши энг аввало бошлангʻич синфнинг солмогʻи юқори туради. Ўқув жараёнида ўқувчиларининг фаолияти дастлабки сабоқлардан бошланади, улар дастлабки тақдимотларини ва билим ва кўникмаларини ҳам шу ернинг ўзида намойиш қилади. Бу бироз тушунарсиз бўлсиҳи мумкин, лекин ўқувчи дарс олган вақтда саволларга жавоб бери, саволар юзасидан фикр юритиши мумкин, Ҳох у оддий кундалик юмишлар, одатий ҳолатлар юзасидан. Мисол тариқасида ўқувчидан кечаги куни ҳақида сўрасангиз, гапириш жараёнида онг ости тузилмаси ишга тушади ва турли фикрлар ва ўйлардан кейингина фикрини баён этади ман шу унинг биринчи тақдимоти ва кўникмаларни амалда қўллашидир.
Мактаб таʼлими боланинг турмуш тарзини, ижтимоий мавқеини, синф жамоаси ва оила муҳитидаги оʻрнини оʻзгартиради. Яʼни мактабгача боʻлган даврдаги оʻйин фаолияти оʻқиш фаолияти билан алмашиб, оʻқувчида масʼулият ҳиссини уйгʻотади. Бунда бошлангʻич таʼлимнинг мазмуни оʻқувчининг билимларини эгаллашга қизиқиши оʻз ақлий меҳнат натижасидан қаноатланиш ҳисси билан узвий богʻлиқдир. Шу нуқтаи назардан, оʻқувчиларнинг эгаллаган билим, коʻникма ва малакаларини мунтазам назорат қилиб бориш, ҳамда ҳаётда қо`ллай олиш қобилиятини шакллантириш, оʻқувчиларнинг олаётган билимларидаги боʻшлиқларини оʻз вақтида тоʻлдира бориш, иқтидорли оʻқувчилардаги интеллектуал потенсиални мунтазам ривожланишига шарт-шароит яратиш, оʻқувчиларни катталар билан ҳамкорликда фаолият коʻрсатишга қизиқтириш, уларнинг саломатликларини муҳофаза қилиш ва мустаҳкамлашга қаратилган педагогик ёндашувлар ҳамда тажрибаларни бойитиш, синфдан ташқари педагогик тадбирлар режасини ишлаб чиқиш, оʻқув тарбия жараёнида замонавий педагогик технологиялардан, педагогика фанининг энг илгʻор ютуқларидан мунтазам фойдаланиш, оʻқитувчиларнинг ота-оналар билан ҳамкорликдаги фаолият юритишларини ёʻлгақоʻйиш, бошлангʻич синф оʻқитувчиларини қайта тайёрлаш ва малакаларини мунтазам ошириб боришда замонавий усуллардан фойдаланиш каби вазифаларни амалга оширишни назарда тутади.[3]
Юқорида такидлаганидек таълим ва тарбия боланинг турмуш тарзини, ижтимоий даражасини, денгдошлари ва синфдаги мавқеини шу билан бирга оиладаги ўрнини ҳам белгилаб беради. Мактабдан ташаридаги мақсадсиз ўйинларни мақсадли ўйинга, тарсибсизликни режалиликга айлантиради. Жамоа бўлиб шакиланишида ва ўз фикрини билдира олишда ҳамда масʼулиятини уйгʻотади. Бунда бошлангʻич таʼлимнинг мазмуни ўқувчиларни илмга жалб этиш, руҳиятини кўтариш ва туркилар бериш, мақсад сари йўналтириш, ҳамда ҳар даимо назаорат олиш, мониторинг қилиш, рейтингларни баҳолаш. Билув ва ўқув фаолиятини ошириш, интеллектуалликни жадалаштириш самарасини таҳлил этиш, мунтазам равишда ўз устида ишлашини ривожлаништириш, оила ва маҳала ҳамкорликида шарт-шароит яратиш, уларнинг саломатликларини муҳофаза қилиш ва жисмоний машлар, хусусан қувноқ дақиқалар методларини кўпайтириш, янги пед технолгийлардан фойдаланиш, бу ўзнавбатида бошлангʻич синфларда ўқув – билув самарасини ошириб юқори эффект беради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
