Bolani tarbiyalash san’ati

2. Bola bilan o‘zaro harakat qilish
Bolalarni tarbiyalashda ularda o‘zaro javob qaytaradigan harakatlar va munosabatni 
rivojlantirish muhim jihat hisoblanadi. Bolalarda ushbu ko‘nikmalarni rivojlantirish 
uchun bola bilan birgalikda harakat qilish lozim. Go‘daklarda muloqot yuritishga 
tug‘ma moyillik bo‘ladi. Go‘daklar ota-onalari, 
parvarishni ta’minlovchi shaxslarning hissiyotlarini sezib, o‘z harakatlari, ovozlari va 
ishoralarini ularnikiga o‘xshatish orqali namoyish qiladilar. Keyinroq esa go‘daklar 
bunday harakatlarni mustaqil amalga oshirganlarida yoki ota-onalari va parvarishni 
ta’minlovchi shaxslarning ishoralariga quvonch va yoqimli hissiyot bilan javob 
beradilar. Ziyrak ota-onalar va parvarishni ta’minlovchi shaxslar go‘dak javob 
qaytarishini diqqat bilan kuzatib turadilar hamda o‘z ijobiy munosabatlarini bildirib, 
ayni paytda, so‘zlashuvni to‘xtatmaydilar va go‘dakka qo‘shimcha vaqt ajratadilar, 
javob 
1.
berishi uchun navbat beradilar. 
Bola bilan suhbatlashishni his-tuyg‘uli ifodalar, imo-ishoralar va ovozlardan boshlash 
lozim. Ota onalar va parvarishni ta’minlovchi shaxslar diqqat bilan nazar tashlab, 
jilmayib, tana harakatlari va quvonchini ifodalab, bola nima qilganligi yoki uni nima 
qiziqtirganini izohlab his-tuyg‘u bilan muloqotga kirishishlari mumkin. Bunga javoban 
go‘dak quvnoq ovoz, qo‘llari yoki tana harakatlari bilan «javob» beradi. Bunday 
suhbatlar kelgusidagi munosabatlar va bola rivojlanishi asoslarini 
shakllantiradi. 
Go‘daklar tug‘ilishi bilanoq muloqotga kirishadilar. Ular ota-onalariga va atrofga 
qarab yig‘laydi, kuladi, ovoz chiqaradi — aynan shu usulda go‘daklar kattalarga och 
qolgani, uyqusi kelgani haqida bildiradilar, e’tibor berishlarini talab qiladilar yoki 

---

biroz dam olishni xohlaydilar. Ota-onalar va parvarishni ta’minlovchi shaxslar o‘z 
bolalari bilan so‘zlashib ularni tinglaganlarida, miyaning 
nafaqat eshitish qobiliyati, nutq va tilning alohida ovozlarni tanish uchun javob 
beradigan 
1.
qismlarini, balki ijtimoiy-hissiy markazlarini ham faollashtirib, yaqinlik 
tuyg‘ularini yaratadilar. 
Birmuncha kattaroq yoshdagi bolalar ham ko‘nglidagi tuyg‘ulari bilan o‘rtoqlashishga 
va ular uchun muhim bo‘lgan narsalar to‘g‘risida so‘zlashishga, ana shunday yaqin va 
mehribon munosabatlarga muhtoj bo‘ladilar. Bunday ishonch ohangidagi suhbatlar 
quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
• his-tuyg‘uli yaqinlik; 
• ko‘ngildagi tuyg‘ulari va «sirlari» bilan o‘rtoqlashishga shaylik; 
• noverbal ritmik o‘zaro muloqot; 
• ko‘z orqali muloqot; 
• ijobiy harakatlar bilan almashish va taqlid qilish, ularga o‘xshatish.