Bog‘dorchilik o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari uchun o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati»

Tokzorlarda o‘g‘itlash tizimi. Tok bir joyda ko‘p yil davomida o‘sib, tuproqdan oziq moddalar oladi. Akademik R.R. Shreder nomidagi Bog‘dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot institutining ma’lumotiga ko‘ra gektaridan 200–300 s hosil olinganda bir yillik o‘sish va olingan hosil hisobiga tok yerdan: 89–102 kg azot, 40–50 kg fosfor, 200– 300 kg kaliy oladi.
Yosh va hosil beruvchi tokzorlarga beriladigan o‘g‘itlarning me’yori. Yosh tokzorlardagi ko‘chatlar o‘tqazilgandan keyin birinchi yil yaxshi o‘smasa mayning oxiri – iyunda qo‘shimcha o‘g‘it beriladi. Bunda yosh tokzorga to‘liq hosilga kirgan tokzor uchun boshlangan me’yorning yarim miqdorida azotli va fosforli o‘g‘it solinadi. Ikkinchi yili ham yaxshi o‘smay qolganda qo‘shimcha oziqlantiriladi. Uchinchi yildan boshlab hosil berayotgan tokzorlarga shuncha miqdorda o‘g‘it beriladi. Agar yosh tok ekishga tay yorlanganda o‘g‘itlanmagan bo‘lsa ikkinchi yili tok ochishda gektariga 90 kg fosfor va 120 kg azot solish kerak. hosil beradigan tokzorlarni o‘g‘itlash me’yori gektariga: 120 kg azot, 90 kg fosfor va 30 kg kaliy yoki mineral o‘g‘itga aylantirib hisoblanganda 350 kg ammiakli seletra, 60 kg ammoniy sulfat, 500 kg superfosfat va 60–90 kg kaliyli tuz solinadi. fosfor donador qilib solingani ma’qul. Bundan tashqari mineral o‘g‘itlar qo‘shimcha oziq tariqasida ham beriladi. Go‘ng 3–4 yilda bir marta gektariga 20–40 t, kompost esa 2–3 yilda bir marta 40 t dan solinadi. Ularni maxsus mashinalar yordamida yoki qator oralariga solish yo‘li bilan solib darhol yer chuqur qilib 25–30 sm haydab yuboriladi. O‘g‘itlar 25–30 sm chuqurlikda ko‘miladi, o‘g‘it solish bilan bir vaqtda qator oralari chuqur qilib yumshatiladi. Qator oralari chuqur yumshatilmaydigan yillari o‘g‘itlar bahorda va kuzda PRVN–2,5 markali plugga osilgan o‘g‘it sochadigan moslamalar yordamida solinadi. Tok o‘suv davri boshlarida oziq moddalarga juda talabchan bo‘ladi. Shuning uchun fosforli, kaliyli va azotli o‘g‘itlarning 25 foizi kuzda solinadi.
Nazorat savollari:

1. 
   Tok tuplari nima uchun oziqlantiriladi?
   
2. 
   O‘g‘itlarning qanday turlarini bilasiz?
   
3. 
   Yosh tokzorlarni o‘g‘itlash tizimini izohlab bering.
   
4. 
   O‘g‘itlash tizimi deganda nimani tushunasiz?
   
5. 
   Sug‘orish tizimi va usullari to‘g‘risida tushuncha bering.