Birinchi bo'lim bo'yicha xulosalar 51

O'qituvchining kasbiy kompetensiyasining shaxsiy komponenti

Download 190,36 Kb. bet 8/27 Sana 05.04.2022 Hajmi 190,36 Kb. #529574

O'qituvchining kasbiy kompetensiyasining shaxsiy komponenti

Shaxsiy	- mustaqil kognitiv faoliyat qobiliyati: kognitiv muammolarni qo'yish va hal qilish; nostandart echimlar, muammoli vaziyatlar - ularni yaratish va hal qilish; ishlab chiqarish va reproduktiv bilish, tadqiqot, intellektual faoliyat; davomida o'rganish qobiliyati	- pedagogik ishda o'zini namoyon qilishga tayyorligi; o'qituvchilik kasbi doirasida o'zini o'zi anglash va individuallikni rivojlantirish usullariga ega bo'lish; uzluksiz kasbiy rivojlanishga tayyorlik; ularning keyingi kasbiy rivojlanishini loyihalash qobiliyati.
Davomi 1.1-jadval
	hayot; mehnat bozoridagi vaziyatni tahlil qilish qobiliyati.
aks ettiruvchi	- kasbiy faoliyatni mukammallashtirishga intilish va uni o'z-o'zini adekvat baholash; doimiy fikrlashga tayyorlik; o'z kasbiy qobiliyatlarini baholash qobiliyati; kasbiy inqirozlarni va kasbiy deformatsiyalarni bartaraf etish qobiliyati.	- pedagogik faoliyatni mukammallashtirishga intilish va uning o'zini adekvat baholashi.		- "Matematika" fanini o'qitishda mukammallikka intilish va o'qitish darajasini etarli darajada o'z-o'zini baholash.
Ijodiy	- ijodkorlik qobiliyati.	- ijodiy pedagogik faoliyat qonuniyatlarini bilish; ta'lim va tarbiyaning innovatsion shakllarini loyihalash, ularning samaradorligini o'lchash, zarur tuzatishlar kiritish, erishilgan natijalarning pedagogik talqinini amalga oshirish qobiliyati; professional vazifalarni hal qilish uchun original variantlarni izlash qobiliyati

Kasbiy va faoliyat komponentini tavsiflab, "Matematika" fanidan boshlang'ich sinf o'qituvchisining uslubiy kompetentsiyasining mazmuniga to'xtalib o'tamiz, chunki uslubiy kompetentsiya aniq amaliy xususiyatga ega va maxsus-ilmiy, psixologik-pedagogik tizimni birlashtiradi. , matematika o`qitish jarayonida ularni qo`llash bo`yicha didaktik-metodik bilim, ko`nikma va shaxsiy tajriba [105, 34-41 b.].

Boshlang'ich sinf o'qituvchisining kasbiy kompetensiyasidan kelib chiqib, S.A. Skvortsova, asosiy, asosiy va maxsus kompetentsiyalarning kombinatsiyasi bo'lib, asosiy kompetentsiyalarga asoslangan uslubiy kompetentsiya asosiy va maxsus komponentlarni o'z ichiga oladi, deb hisoblaymiz. Didaktik va uslubiy kompetentsiya nazariy-matematik, psixologik-pedagogik kompetentsiyani shakllantirishning ma'lum darajasiga asoslanadi. Asosiy komponent o'quv jarayonini rejalashtirish va loyihalash, talabalar faoliyatini tashkil etish va boshqarishning umumiy tamoyillari bilan bog'liq. U har qanday mutaxassislik bo'yicha o'qituvchiga xos bo'lishi kerak, lekin o'qitilayotgan fan tekisligiga proyeksiyalangan bo'lishi kerak. Maxsus jihat matematik tayyorgarlikning mavjudligini, kursning individual masalalarini o'qitish usullarini bilishni va ularni qo'llash qobiliyatini va boshqalarni nazarda tutadi. [97, 119-124-betlar].
“O‘qituvchining kasbiy kompetensiyasi tarkibida uning amaliy tayyorgarligi tashqi (predmetli) ko‘nikmalar – pedagogik harakat ko‘nikmalarida namoyon bo‘ladi” (V.A.Adolf) [6]. Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining “Matematika” fanidan metodik kompetensiyasi S.A. Skvortsova [97] matematikadan darslarni o'tkazishga nazariy va amaliy tayyorgarlik sifatida, bu kursning alohida bo'limlari va mavzulari, o'qitishning individual bosqichlari va ularni qo'llash tajribasi bo'yicha didaktik va uslubiy bilim va ko'nikmalar tizimini shakllantirishda namoyon bo'ladi. (didaktik va uslubiy kompetensiyalar), standart va muammoli uslubiy vazifalarni samarali hal qilish qobiliyati.
A.Robotova, T.Leontieva, I.Shaposhnikovlar nazariy tayyorgarlik mazmunini pedagogik fikrlashning umumlashtirilgan qobiliyati deb hisoblaydilar, bu esa analitik, prognostik, loyihalash va aks ettirish qobiliyatlarining mavjudligini nazarda tutadi. Shu bilan birga, bu ko'nikmalar o'z tuzilishiga ko'ra murakkab bo'lib, ularning ko'pchiligi quyi darajadagi ko'nikmalar to'plami sifatida ifodalanishi mumkin [18].
S.A. asarlarini tahlil qilish. Skvortsovaning ta'kidlashicha, bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchisining matematika darslarini o'tkazishga amaliy tayyorgarligi nazariy tayyorgarlik tarkibiy qismlarini amaliyotda qo'llash tajribasini joriy etish sifatida tushunilishi kerak: muammoli vaziyatlarni hal qilishda kelajakdagi pedagogik faoliyatga taqlid qilish orqali. bo'lajak o'qituvchilarni evristik suhbatga kiritish, pedagogik amaliyot davomida [93, 81-86-betlar].
Ko'rinib turibdiki, o'quvchilar o'qituvchi kompetensiyasining kasbiy-faoliyat komponentini olishlari uchun muammoli ta'lim texnologiyasini keng joriy etish kerak, bu esa muammoli mazmunga ega bo'lgan fanning o'quv faoliyati sifatida tushuniladi. nazariy va amaliy o'quv muammolarini hal qilish orqali amalga oshiriladi. Bunda o`quv jarayoni mantig`i muammoli vaziyatni muammoli topshiriq orqali yaratish, uni tahlil qilish va muammoli vazifani hal qilish bo`yicha tadqiqot faoliyatidan boshlab ochiladi [77].
Talabalar kelajakdagi kasbiy faoliyatida tajriba orttirishlari uchun, allaqachon sinf sharoitida, darsning alohida bosqichlarida o'qituvchi va talabaning faoliyatini tahlil qilishni, haqiqiy dars yoki uning parchasini taqlid qilishni talab qiladigan vaziyatlar yaratilishi mumkin.
Pedagogik muloqot muloqotning o'ziga xos shakli sifatida belgilanadi, uning maqsadi bilimlarni uzatish, o'quvchilarni tarbiyalash va rivojlantirish bo'lib, u uchta asosiy komponentning o'zaro ta'siri orqali ishlaydi: o'qituvchi - mazmunli ta'lim axboroti - talaba (talabalar).
Kommunikativ kompetentsiya quyidagilarni nazarda tutadi: turli sohalarda bolalar bilan tizimli muloqot qilish uchun barqaror ehtiyojning mavjudligi, pedagogik muloqot qobiliyatlarining mavjudligi, o'zaro tushunish maqsadida muloqot qilish qobiliyati; o'qituvchining og'zaki va og'zaki bo'lmagan aloqa vositalari to'plamiga ega bo'lishi; aloqa ko'nikmalari va ko'nikmalarini egallash, aloqa vazifalarini hal qilish texnikasi va vositalariga ega bo'lish; kasbiy terminologiyaga ega bo'lish va tegishli kasbiy muloqot usullari va ularni amaliyotda qo'llashga tayyorlik. Kommunikativ kompetentsiya o'qituvchining umumiy madaniy darajasi bilan chambarchas bog'liq, shuning uchun olimlar ijtimoiy-madaniy kompetentsiyani alohida ajratib ko'rsatishadi, bu o'zini namoyon qiladi: boshqalarning javobgarligi, huquqlari, manfaatlari va ehtiyojlarini himoya qilish va ularga g'amxo'rlik qilish qobiliyatida; o'zini professional muhitning qadriyatlari bilan tanishtirish qobiliyati; o'qituvchining kasbiy pozitsiyasining mavjudligi [103, 11-14-betlar].
Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining maxsus fanlarni, xususan, matematika metodikasini o‘rganishda kommunikativ kompetentsiyani egallashlari uchun ularda pedagogik muloqotga barqaror qiziqishni shakllantirishga, kasbiy, shu jumladan matematika, terminologiya va tegishli muloqotni o‘zlashtirishga yo‘naltirish kerak. matematika o'qitish kursida kommunikativ vazifalarni ochib berish texnikasi, kommunikativ va kasbiy mahorat va ko'nikmalar.
Albatta, o'qituvchining kasbiy kompetentsiyasining kommunikativ komponenti uning shaxsiy komponenti bilan bog'liq, chunki muloqot o'qituvchining shaxsiy fazilatlariga asoslanadi: pedagogik yo'nalish, kognitiv, ekspressiv fazilatlar va boshqaruv xususiyatlari va boshqalar. [69, 77-80-betlar].
Kasbiy kompetentsiyaning shaxsiy komponentining o'sishi va rivojlanishi uchun sharoit yaratish qiyin, uni faqat boshlash va qo'llab-quvvatlash mumkin. Boshlang'ich sinf o'qituvchisi kasbiy kompetentsiyasining shaxsiy, aks ettiruvchi va ijodiy tarkibiy qismlarini quyidagilar yordamida rag'batlantirish mumkin: kognitiv yo'naltirilgan faoliyatga yo'naltirilgan; shaxsga yo'naltirilgan texnologiyalar [20, b.3-36; 84, 113-136-betlar].
Shaxsga yo'naltirilgan pedagogika asosida bo'lajak o'qituvchining muvaffaqiyatli kasbiy faoliyatga tayyorgarligini shakllantirish muammosi R. Bart, I. Bech, I. Zyazyun, S. Kulnevich, A. Pehota, A. tomonidan ilmiy tadqiqot mavzusiga aylandi. Stareva va boshqa olimlar, 20-asrning ikkinchi yarmidan boshlab San'at. Uni hal etishning uslubiy asosi gumanistik falsafa va shaxsiy yondashuvning asosiy qoidalaridir [46; 71; 75].
Pedagogika fanida ta'limdagi shaxsiy yondashuv turlicha talqin qilinadi: axloqiy-gumanistik tamoyil va qadriyat yo'nalishi sifatida (I.Goncharenko, G.Sirotenko va boshqalar), pedagogik jarayonning alohida turdagi qurilishi sifatida. o'quvchi shaxsini rivojlantirish va o'z-o'zini rivojlantirish (V. Serikov va boshqalar), ma'lum bir uslubiy vosita sifatida, uning rivojlanishi psixologik-pedagogik fan tomonidan olingan shaxsning faoliyat ko'rsatishi va rivojlanishi qonuniyatlarini sintez qilish asosida amalga oshirilishi kerak. (A. Pehota va boshqalar). Biz shaxsga yo'naltirilgan yondashuvni printsiplar tizimi sifatida tushunamiz - pedagogik faoliyatning dastlabki kontseptual qoidalari, uning asosi talaba va o'qituvchi shaxsiga eng yuqori qadriyatlar sifatida qarashdir [19; 56; 75].
Ta'limdagi boshqa yondashuvlarga (an'anaviy, individual, madaniy va boshqalar) nisbatan shaxsga yo'naltirilgan yondashuvning o'ziga xosligini belgilaydigan tamoyillar tizimi S. Podmazin, A. Savchenko [89], E. Stepanovalarning tadqiqot ob'ekti bo'ldi. , S. Yakimanskaya [112 ] va boshqalar.Olimlar tomonidan shakllantirilgan tamoyillar nomenklaturasi va mazmunining muhim tahlili shuni koʻrsatadiki, shaxsiy yondashuvning oʻzagi oʻqituvchilarning oʻquvchilarning ehtiyojlari va manfaatlariga alohida eʼtibor qaratishi, individual xususiyatlarini hisobga olishdir. ta'lim jarayonida bo'lajak o'qituvchilarning qobiliyatlari va imkoniyatlari. Shu bilan birga, shaxsga yo'naltirilgan yondashuvning qadriyatlarini tan oladigan olimlar uni individual yondashuvdan ajratish zarurligini ta'kidlaydilar.
Shaxsiy yondashuvning asosiy qoidalari shaxsga yo'naltirilgan ta'limda (I. Bex, E. Bondarevskaya, S. Podmazin, V. Serikov va boshqalar) o'z ifodasini topgan. U an'anaviy ta'limga muqobil sifatida qaralib, o'quvchilarning o'z-o'zini tarbiyalash, o'z taqdirini o'zi belgilash, mustaqillik va o'zini o'zi anglash qobiliyatini rivojlantirish uchun maqbul sharoitlar yaratilgan maxsus ta'lim turi sifatida belgilanadi. Shaxsga yo'naltirilgan ta'limga o'tish murakkab muammoni hal qilish bilan bog'liq: ta'lim mazmunining bilim standartlashtirilgan va shaxsiy tarkibiy qismlarini sintez qilish. Bu ta'lim mazmuniga aksiologik, kognitiv, samarali-ijodiy va shaxsiy komponentlarni kiritish sharoitida mumkin bo'ladi. Shaxsga yo'naltirilgan ta'lim funktsiyasida olimlar har bir o'quvchining individual qobiliyatini rivojlantirishni o'z ichiga oladi; uning sub'ektiv tajribasini maksimal darajada aniqlash, boshlash, foydalanish, "o'stirish"; o`quvchining o`z-o`zini bilish, o`z taqdirini o`zi belgilash va o`z-o`zini anglash jarayonida ko`maklashish, turmush madaniyatini shakllantirishga ko`maklashish [68, 58-61 b.].
Talabalarga yo'naltirilgan ta'lim olimlar tomonidan o'quvchiga yo'naltirilgan ta'limning organik tarkibiy qismi sifatida ko'rib chiqiladi va o'rganish sifatida belgilanadi, uning muhim xususiyatlari quyidagilardan iborat: o'quvchilar shaxsini rivojlantirish va o'z-o'zini rivojlantirishga e'tibor berish, ularning sub'ektiv tajribasiga tayanish; ularning keyingi shaxsiy va kasbiy o'zini o'zi anglashi uchun shart-sharoitlar yaratish, ta'lim mazmunining o'zgaruvchanligi, o'qitishning individuallashuvi, o'quv jarayoni ishtirokchilarining o'zaro ta'sirining sub'ekt-sub'ekt tabiati (A. Piyoda [67; 74], S. Podmazin, V. Serikov, V. Shogan, I. Yakimanskaya [112] va boshqalar) [96, s.252 -258].
Shunday qilib, bo'lajak matematika o'qituvchisida kasbiy kompetentsiyani shakllantirish quyidagi shartlarda mumkin:
mutaxassisning kompetentsiya modelini yaratish;
mutaxassisning kompetentsiya modelidan kelib chiqib, o‘quv kurslarining maqsad va vazifalarini belgilash;
maxsus fanlarning kompetentsiyaga yo'naltirilgan dasturlarini ishlab chiqish, bunda har bir modul uni ishlab chiqish jarayonida shakllanadigan vakolatlar ro'yxatini o'z ichiga oladi;
ma’ruza mazmunini, talabalarning mustaqil ishlariga topshiriqlarni, amaliy mashg‘ulotlarda hal qilinadigan pedagogik, didaktik va uslubiy vazifalarni, muammoli xarakterdagi o‘quv loyihalarini (muammoli ta’lim texnologiyasi) ishlab chiqishni nazarda tutuvchi o‘qituvchi tomonidan o‘quv jarayonini loyihalashtirish;
matematika o'qituvchisi faoliyati mazmunini modellashtiruvchi o'qitish usullaridan foydalanish: munozaralarda o'rganish, rolli va simulyatsiya o'yinlari va boshqalar. (interfaol ta'lim texnologiyasi);
talabalarning o'quv faoliyatini o'qituvchi ishtirokida guruhli dialogik muloqot sharoitida muammoli vaziyatlarni hal qilishga qaratilgan bosqichma-bosqich mustaqil ish sifatida loyihalash (loyihaviy ta'lim texnologiyasi, axborot texnologiyalari);
talabaning ta'lim faoliyatiga shaxsiy qo'shilishi (shaxsiy yo'naltirilgan ta'lim).

Download 190,36 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: