Biologiya ta’lim yo’nalishi 2- kurs talabasi Jalolova Maftuna Muhsin qizini Zoologiya fanidan “O‘zbekistonda tarqalgan chumchuqsimonlar xilma-xilligi, ularni tarqalishi, biologik xususiyati va amaliy ahamiyati” mavzusidagi kurs ishi

Jiblajibonlar (Matacillidae) oilasi vakillari cho‘l va tog‘larda tarqalgan kichik hajmdagi qushlar bo‘lib, dumi uzun. Bu oila vakillarining tana uzunligi 12-22 sm. Oyoqlari ingichka va uzun, yerda yaxshi harakatlanadi. 57 ta turi bor. Yer yuzida keng tarqalgan. MDHda 16 ta va shu jumladan O‘zbekistonda 15 ta turi uchraydi. Bu oilaning vakillariga oq jiblajibon, tog‘ jiblajiboni, sariqboshli jiblajibon, sariq peshanali jiblajibon va sariq jiblajibonlar kiradi (248-rasm).
Oq jiblajibon haydalgan yerlarda, daryo qirg‘oqlarida va ko‘llarning atrofida uchraydi. Jiblajibonlar O‘zbekistonga mart oyida uchib keladi. Ba’zan oq jiblajibonlar O‘rta Osiyoda qishlab qoladi. Jiblajibonlar vataniga uchib borgandan so‘ng juft-juft bo‘lib yashaydi, ammo uya qurishga shoshilmaydi. 20-40 kundan so‘ng toshlar orasiga, ariq qirg‘oqlariga, bino va daraxtlarning yerdan baland bo‘lmagan qismiga uya qurishga kirishadi.
Apreldan boshlab 2-7 ta tuxum qo‘yadi. Tuxumini asosan urg‘ochisi bosadi. Jiblajibonlar zararkunanda hasharotlarni yo‘q qilib, qishloq xo‘jaligiga foyda keltiradi. Pashshaxo‘ralar (Muscicapidae) oilasiga kiruvchi qushlar juda mayda bo‘lib, daraxtlarda yashaydi va ko‘pincha uchib yurgan hasharotlarni tutib yeydi. Daraxt yoriqlariga uya quradi. Tana uzunlig 9-23 sm, tumshug‘i keng, yassi, tumshug‘i asosida qilchalari bor. Oyoqlari kalta, yerda yaxshi yurolmaydi. 330 ta turi bor. MDHda 15 ta turi, shu jumladan O‘zbekistonda 6 ta turi uchraydi. Asosiy vakili ola-bula pashshaxo‘r (Ficedula hypoleuca, 2-6 ta tuxum qo‘yadi.
Qarqunoqlar (Laniidae) oilasi vakillari o‘rtacha va mayda qushlar bo‘lib, o‘rmonlarda, butazorlarda yashaydi. Bu qushlarning xarakterli belgisi tumshug‘i biroz ilgaksimon, ustki qismida kesigi bor. Tana uzunligi 16-36 sm, dumi uzun, ingichka. 72 ta turi bor. Shimoliy Amerika, Afrika va Osiyoda tarqalgn. MDHda 11 ta turi, шу жумладан O‘zbekistonda 5 ta turi uchraydi. Bu qushlar sichqon va boshqa mayda kemiruvchilar, mayda qushlar va hasharotlarni tutib yeydi. Qarqunoqlarning qiziq bir xususiyati bor. Ular kaltakesak, sichqon kabi og‘izlariga sig‘maydigan katta o‘ljalarini uyasining atrofidagi daraxtlarning quruq shoxlari uchiga ilib qo‘yadi. Kerak bo‘lganda shu qurub qolgan hayvonlar bilan oziqlanadi. Tipik vakillariga qorapeshonali qarqunoq (Lanius minor), uzun dumli qarqunoq (L. schach), olato‘g‘onoq (L. collurio), kulrang qarqunoq (L. exubitor) kiradi.