Biologiya ta’lim yo’nalishi 2- kurs talabasi Jalolova Maftuna Muhsin qizini Zoologiya fanidan “O‘zbekistonda tarqalgan chumchuqsimonlar xilma-xilligi, ularni tarqalishi, biologik xususiyati va amaliy ahamiyati” mavzusidagi kurs ishi

To‘qimachilar (Passeridae) oilasining vakillari tropik va subtropiklarda yashaydigan mayda qushlardir. Bu oilaga Afrikadagi ko‘pgina to‘qimachilar kiradi, yaxshi ucha olmaydi. To‘qimachilar oilasi vakillarining tanasi uzunligi 7-19 sm va vazni 15-100 g atrofida. 200 ga yaqin turi ma’lum. O‘zbekistonda 8 ta turi uchraydi. Ular Yevropa, Osiyo, Afrika va Avstraliyada tarqalgan. Ko‘pchilik turlari Sharqiy yarimsharning tropik va subtropik hududlarida, draxt kam bo‘lgan ochiq maydonlarda yashaydi. Yerda sakrab harakat qiladi. Juft-juft yoki koloniya bo‘lib, daraxt va butalarga chiroyli uya quradi. Uyasi turli shaklda bo‘lib, o‘simlik tolalari va barglaridan to‘qiydi. Yilda 1-2 marta 3-6 ta tuxum qo‘yadi. Tuxumini 11-12 kun bosadi, tuxumdan chiqqan bolalarini esa 12-20 kun boqadi. To‘qimachilar asosan o‘simlik urug‘lari, mevalar va hasharotlar bilan oziqlanadi. O‘zbekistonda uchraydigan tipik turlariga uy chumchug‘i (Passer domesticus), Hind chumchug‘i (P. indicus), dala chumchug‘i (P. montanus), cho‘l chumchug‘i (P. simplex) va boshqalar kiradi.
Jannatqushlar (Paradisaeidae) oilasining vakillari Avstraliya va uning atrofidagi orollarda ayniqsa, Yangi Gvineya o‘rmonlarida ko‘p tarqalgan. Jannat qushlarning pati juda chiroyli va yaltiroq bo‘lganligi uchun ularni jannatqushi deyiladi. Jannatqushlarning hajmi qorayaloqdan quzg‘ungacha kattalikda bo‘ladi. Uzunligi 14 sm dan 100 sm gacha boradi. Ayrim turlarining dum patlari juda uzun bo‘ladi. Urchish davrida erkak jannatqush daraxt shoxiga qo‘nib, boshini pastga egib, baland tovush chiqarib sayraydi va tebrana boshlaydi. Tebranishini tobora tezlashtirib, qanot va qoplag‘ich patlarini keng yoyadi va keyin asta-sekin tushiradi. Bunday harakat bir necha marta takrorlanadi. Erkak jannatqushlar urg‘ochisini shunday harakatlar bilan o‘ziga jalb qiladi. Ular uyasini daraxtning baland shoxlariga kosasimon qilib quradi va uyasiga 1-2 ta tuxum qo‘yadi. Bu oilaning 43 ta turi bor. Ko‘pchiligi poligam. Asosiy vakillariga qirol jannatqushi (Cicinnurus regius), kichik jannatqush (Paradisaea minor), papuas jannatqushi, oltin patli jannatqush, yoqali jannatqush va oddiy jannatqush, pashshatutar jannatqush, bokira jannatqush va boshqalar kiradi.
Jannat qushlar hammaxo‘r. Ularning patlari bosh kiyim va kiyim-kechaklarni bezashda ishlatiladi. 9 ta turi Halqaro Qizil kitobga kiritilgan.