Biokimyo pmd

12-jadval

Ba’zi fermentlarning optimum pH muhiti

Ferment pepsin

kislotali

pankreatik

tripsin

arginaza

fosfataza

amilaza

Optimum 1.5-2.5

4.5-5.0

6.4-5.2

7.8

9.5-9.9

     pH

Fermentativ reaksiya tezligining pH muhitiga bog‘liqligi muhim

amaliy ahamiyatga egadir. Jumladan, ferment faolligini aniqlashda

optimal muhitni bufer eritmalar yordamida tanlash kerak. Fiziologik

yoki patologik holatlarda hujayrada pH muhitni kichik diapazonda

siljishi (azidoz yoki alkaloz) fermentativ reaksiya tezligiga ta’sir etadi

va modda almashinuvining keskin o‘zgarishiga olib keladi.

---

117

Tirik organizmlarda fermentativ reaksiyalar tezligining

haroratga bog‘liqligi

Organizm haroratining muayyan darajadan ortib ketishi fermentlar

faolligini pasaytiradi. Fermentativ reaksiya maksimal faoliyat

kechiradigan daraja ushbu ferment uchun optimal harorat deb yuritiladi.

Ko‘pchilik fermentlarning ta’siri uchun optimal tana harorati 37

0

Cga

yaqin (normal tana harorati). Masalan: oqsil va kraxmalning kislotalar

bilan gidrolizi 100

0

Cda bir necha soat davomida kechadi, ferment

ta’sirida esa 37

0

Cda bir necha daqiqada sodir bo‘ladi. H

2

O

2 

ning temir

ionlari bilan parchalanishi sekin boradi, katalaza fermenti ta’sirida esa

juda tez kechadi va fermentdagi 1 mg temir 10 tonna neorganik temirning

o‘rnini bosadi.

Fermentativ reaksiyalar tezligini tana haroratiga bog‘liqligi muhim

amaliy ahamiyatga egadir. Masalan, infeksion omillar ta’sirida

organizmda isitmaning ko‘tarilishi (lixoradka) biokimyoviy jarayonlarni

tezlashtiradi va hujayrada endogen substratlarni tanqisligini vujudga

keltiradi (organizmni darmonsizlantiradi). Negaki tana haroratining 1

o

C

ortishi fermentativ reaksiyalar tezligini 20% oshiradi. Ba’zi fermentlar

termolabil bo‘lgani sababli yuqori tana haroratida denaturatsiyaga

uchraydi va biokimyoviy jarayonlar tabiiy kechishini o‘zgartiradi.

Bularni oldini olish uchun lixoradka holatida dori vositalar

qo‘llanilishini taqozo etadi. Demak, ulardagi modda almashinuvini

pasaytirishi ajratilgan a’zolarni sovutishda qo‘llaniladi. To‘qima va

suyuqliklarni yaxlatilgan holatda yoki past temperaturada saqlash

autokatalitik parchalanishning oldini olish usuli bo‘lib qoldi.