Bino va inshootlar

).
Ular sanoat binolarining hajm-rejaviy 
echimiga bog‘liq holda tanlanadi. 
Sanoat binolarining bog‘lovchi to‘sinlari 
1.
 
Sanoat binolarida belbog‘ to‘sinlarning qo‘llanilishi
 
2.
 
Belbog‘ to‘sinlarning turlari
 
Tayanch so‘z va iboralar: 
belbog‘ to‘sinlar 
Har xil balandlikka ega bo‘lgan yonma-yon oraliqni ochiq qolgan devorni 
to‘ldirishda mayda element g‘isht yoki blokdan foydalanilsa, u holda bunday mayda 
elementlar temir beton belbog‘ to‘sini ustidan teriladi. 
Undan tashqari o‘zini o‘zi ko‘taruvchi devorlar mustahkamligini va 
ustuvorligini oshirishda ham bunday to‘sinlardan foydalaniladi. Bunday to‘sinlarni 
deraza o‘rni tepasiga va tasmasimon derazalar ustiga ham o‘rnatsa bo‘ladi. 
Uzunligi 5950mm bo‘lgan belbog‘ to‘sinlarini balandligi 585mm, kengligi esa 
200, 250 va 380mm ga teng bo‘ladi. 

---

114 
2.20-rasm. Belbog‘ to‘sinlar. 

a – umumiy ko‘rinishi; 

b – ustunga qotirish usuli. 
1-po‘lat tayanch stoli; 
2-po‘lat planka. 
Belbog‘ to‘sinlarining ustunlardagi quyma detaliga payvandlangan mahsus stol 
tayanchlarga o‘rnatilib, bu elementlarni bir birlariga metall taxtachalarni payvandlash 
orqali kotiriladi. 
To‘sinlarni sinfi V12 – V20 bo‘lgan beton va payvandlanib hosil qilingan 
armatura karkaslaridan tayyorlanadi. 
Ramali tizim. Sinchning ramali tizimida yukni ustun va rigellar qabul qiladi. 
Rigellar ustunlarga bikir biriktiriladi, natijada fazoviy tizim hosil bo‘ladi. Qavatlar 
soni ortishi bilan shamol kuchi ta’sirida pastki qavat ustun va rigellarida vujudga 
keladigan eguvchi momentlar ham ortib boradi, bu esa ustun va rigellar kesimini 
kattalashtirishni talab etadi. Bu hol bino konstruksiyalarini birxillashtirishni 
(unifikatsiya) qiyinlashtiradi, shuning uchun ramali tizimlar 8 qavatdan baland 
bo‘lgan binolarda qo‘llanilmaydi. Ramali tizimlarda gorizontal yuklarni to‘laligicha 
ko‘ndalang ramalar qabul qiladi, shuning uchun ular ana shu kuchlar ta’siriga 
hisoblanadi. 
Rama – bog‘lagichli tizim. Balandligi 8 qavatdan ortiq bo‘lgan binolarda 
gorizontal yuklarni bikir tugunli ramalar va vertikal joylashgan bikirlik elementlari, 
vertikal yuklarni esa ramalar va qisman bikirlik elementlari qabul qiladi. Bunday 
elementlar sifatida odatda temirbeton devorlar – diafragmalar yoki metaldan 
ishlangan bog‘lagichlar qo‘llaniladi.
Loyihalash tajribasining ko‘rsatishicha rama–bog‘lagichli tizimlardagi vertikal 
diafragmalar gorizontal kuchlarning 80...90 % ini, agar biroz kuchaytirilsa, 100 % ini 
o‘ziga qabul qila olar ekan. Rama – bog‘lagichli tizimlarda gorizontal kuchlar tashqi 
devorlar orqali qavatlararo yopmalarga uzatiladi. YOpmalar gorizontal diafragma 

---

115 
sifatida ishlab, bosimni vertikal diafragmalarga uzatadi. Vertikal diafragmalar 
gorizontal kuchlar ta’sirida, poydevorga mahkamlangan konsol singari ishlaydi. 
Vertikal diafragmalarning bikirligi kamroq bo‘lsa, gorizontal kuchlarning bir qismini 
ko‘ndalang ramalar qabul qiladi. Rama – bog‘lagichli tizimlarni seysmik hududlarda 
keng qo‘llash tavsiya etiladi. 
Bog‘lagichli tizim. Bunday tizimda vertikal yuklarni ramalar va qisman 
diafragmalar qabul qiladi. Rigel bilan ustunning tutashuv tuguni kichik qiymatli 
momentni qabul qila oladigan qilib ishlanadi.