Bilim Ta’l Ta’l “oliy m sohasi: lim sohas lim yo’na oliy V t y matem

 yoki 
S
P +
dn



(
)
1
1
1
(4) 
Moliyaviy hisoblarda hamma narsa tayyor holda berilmaydi. Shuning uchun 
ham yuqorida keltirilgan (1, 2, 3, 4) formulalar asosida noma’lum xadlarni 
aniqlash mumkin. Masalan, davr uzunligini: 
n
s p
p
i



;
;
n
s p
p
i



va h.k.
 
Murakkab foizlar.
Murakkab foizlar ham sodda foizlarga o’xshab oddiy va 
hisob stavkalarida aniqlanadi. 
1. Oddiy stavkalarda quyidagi formula bilan: 
S P +i
n

(
)
1
(5) 
2. Hisob stavkalarida esa: 
S
P
d
n


1
1
(
)
(6) 
Agarda, foizlar 1 yildan kam muddatda kapitallashtirilsa, bu paytda foizlarni 
yillik stavkasi (i) 
nominal stavka
deb ataladi. Nominal stavkalar, davr ichidagi 
foiz ustamalarini yozish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Ular murakkab foizlar 
bilan quyidagiga aniqlanadi: 
 
 
(7)
 
bu erda: j - nominal foiz stavkalari; N - butun qarz vaqtida ustama yoziladigan 
davrlar soni (m

n=N); n - butun qarz vaqti; m - ustama yoziladigan davrlar soni. 
Nominal stavka (j) bo’yicha m marta foiz yoziladigan daromadni 
ta’minlaydigan j yillik stavka, i 
samarali stavka
deyiladi. 
(8) 
Bu hisob-kitoblarni hisob stavkalari bo’yicha ham amalga oshiriladi. 
Quyidagi formulalar bilan: 
, bu erdan
d
j
m
m
  
1
1
(
)
(9) 
Baho o’zgarishini hisobga olish uchun baho indeksini (Ir), pulni xarid 
qobiliyatini o’zgarishni hisobga olish uchun inflyatsiya indeksini (Ir) hisoblash 
kerak. Ular ma’lum bo’lgandan keyin, ularni o’zgarishini hisobga olgan holda 
oshgan qiymatni hisoblash mumkin: 
n
s p
s d



mn
m
j
+
P
S
)
1
(

i
j
m
mn



(
)
1
1
p
d
p
j m
n
mn
(
)
(
/ )
1
1




---

74
Sck=P[1+(1+i):I
p
]
n

(10) 
So’mni xarid qilish qobiliyatini hisobga olgan holda S teng bo’ladi: 
S = R [1 + (1 + i) I

]
n
,
bu erda: 
I

- inflyatsiya indeksi (I

= 1/I
P
). 
Shu munosabat bilan, foiz stavkalarini faqat bahoni o’zgarishi emas, valyuta 
kurslarini o’zgarishini hisobga olgan holda moslashtirish (korrektirovkalash) 
kerak. Bu ish quyidagi formula bilan amalga oshiriladi: 
J
I
d
I
d
P
p
op
кв
ов
ck




(11) 
bu erda: d
op
- aylanmani so’mdagi xissasi, d
ov
- aylanmani valyutadagi xissasi. 
Moliyaviy amaliyotda (banklarda) inflyatsiya natijasida yo’qotilgan summasi
qoplashda, foizlar stavkasini indeksatsiya qilishni soddalashtirilgan usulidan 
foydalaniladi: 
, (12) 
bu erda 

- I

indeksini moduli, aniqrogi (I

-1) yoki (I

sk
-1) - 
Shu mahalda I

moduli o’rniga, bahoni oddiy o’zgarishi indeksi ishlatiladi, 
ya’ni I
p
-1