bilet bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlarning tuzilishi, ahamiyati va xilmaxilligi haqida ma’lumot bering. Postembrional rivojlanish xillarini va assidiya metamorfozini tushuntiring. Katta yoshdagi odam organizmi tomirlarida litr qon

2-savolga javob
: 
1-E; 2-C; 3-A; 4-B; 5-F; 6-D 
22-BILET 
1. Hujayraning kimyoviy tarkibi. Biogen elementlarning tirik va jonsiz tabiatning umumiyligini 
ta’kidlovchi dalil ekanligini izohlang. 
2. Hujayra yadrosi va uning tuzilishini izohlang. Xromosoma, gomologik xromosoma, kariotip, gaploid, 
diploid tushunchalariga ta’rif bering. 
3. Olma va akatsiya, tol va terak barglari (har biri 10 donadan kam bo‘lmasin)dan modifikatsion
o‘zgaruvchanlikning variatsion qatorini hosil qiling. 
a) uzunligiga qrab ketma-ket terib chiqing 
b) barglarning uzunligini o‘lchang 
c) olingan ma’lumotlarni javoblar varog‘iga yozing 
d)o‘zgaruvchanlikni grafik jihatdan aks ettiruvchi variatsion egri chiziqni chizing. 
e) Organizmda o‘rtacha belgilarning ko‘p uchrashi sababini tushuntiring. 

---

1-SAVOLGA JAVOB
: 
Hujayra tarkibiga jonsiz tabiatda uchraydigan kimyoviy elementlardan 70 taga yaqini kiradi. Ular ko‘pincha 
biogen elementlardeb ataladi. Bu tirik va jonsiz tabiatning umumiyligini ta’kidlovchi dalillardan biridir. Biroq 
tirik va jonsiz tabiatdagi kimyoviy elementlarning o‘zaro nisbati turlicha bo‘ladi. Tirik organizm tarkibiga 
kiruvchi kimyoviy elementlar miqdoriga qarab bir necha guruhga bo‘linadi. Bular: makroelementlar (C, o,H, 
N, P, S, K, Na, Ca, Mg, Cl, Fe) va mikroelementlar (Zn, Cu, J, F, Co, Mo, Cr, Mn, B) dir. Hujayra 
massasining 98% ni to‘rtta element: vodorod, kislorod, uglerod va azot tashkil qiladi. Ular 
makroelementlardeb ataladi. Bu barcha organik birikmalarning asosiy tarkibiy qismlari hisoblanadi. Bulardan 
tashqari biologik polimerlar (yunonchada: “poli” — ko‘p, “meros” — qism) hisoblangan oqsil va nuklein 
kislotalar tarkibida yana fosfor va oltingugurt ham uchraydi. Hujayra tarkibida birmuncha kam miqdorda 
oltita element: kaliy, natriy, kalsiy, magniy, temir va xlor ham mavjud. Ularning har biri hujayrada 
muhim vazifalarni bajaradi. Masalan, Na, K va Cl hujayra membranalari orqali turli xil moddalarni 
o‘tkazishni ta’minlaydi. Nerv hujayralarida hosil bo‘ladigan qo‘zg‘alishlarini o‘tishi ham shu elementlar
yordamida amalga oshi riladi. Ca va P suyak to‘qimalarini hosil qilishda ularning mustahkamligini
ta’minlashda ishtirok etadi. Bundan tashqari Ca qonning normal ivishini ta’minlovchi omildir. Fe elementi 
eritrositlar oqsili — gemoglobin tarkibiga kiradi va kislorodni o‘pka dan to‘qimalarga olib borishda ishtirok 
etadi. Mg o‘simlik hujay ralarida fotosintezda ishtirok etuvchi pigment — xlorofill tarkibiga kira di, 
hayvonlarda esa, biologik katalizatorlar tarkibida biokimyoviy reaksiyalarni tezlashtirishni ta’minlaydi.