bilet bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlarning tuzilishi, ahamiyati va xilmaxilligi haqida ma’lumot bering. Postembrional rivojlanish xillarini va assidiya metamorfozini tushuntiring. Katta yoshdagi odam organizmi tomirlarida litr qon

2-savolga javob
: 
Fotosintezning ahamiyati
. Fotosintez organik birikmalar va kislorodni yetkazib beradigan birdan-bir 
manbadir. Fotosintezning umumiy mahsuldorligi nihoyatda yuqori bo‘lib, Yer yuzidagi o‘simliklar har yili 
juda ko‘p uglerodni o‘zlashtiradi. Natijada har yili bir necha milliard tonna organik moddalar sintezlanadi. 
o‘simliklarning yashil barglari ularga tushadigan quyosh energiyasining 1 foizini fotosintez uchun sarflaydi.
Fotosintezning mahsuldorligi barg larning 1 m
2
maydoniga soatiga taxminan 1 g organik moddani tashkil 
etadi. 1 m
2
barg yozda bir kecha-kunduzda taxminan 15–16 g organik moddani hosil qiladi. o‘simliklarni 
issiqxonalarda sun’iy yoritish, suv bilan ta’minlanishi va boshqa sharoitlarni yaxshilash orqali fotosintez 
mahsuldorligini oshirish mumkin. O‘simlik hujayralari ham kecha-kunduz nafas olib, tashqi muhitga karbonat 
angidrid gazini ajratib turadi. Lekin fotosintez natijasida o‘simlik hujayrasidan ajralib chiqadigan kislorod 
miqdori bir vaqtda davom etadigan nafas olish jarayonida olinadigan kisloroddan 20–30 baravar ko‘p bo‘ladi. 
Bu esa atmosfera havosi tarkibidagi kislorodning doimo muvozanatda bo‘lishini ta’minlaydi. Fotosintezning 
yorug‘lik bosqichi. Fotosintez ko‘p bosqichli murakkab jarayondir. Fotosintez xloroplastning ko‘rinadigan 
yorug‘lik nuri bilan yoritilishidan boshlanadi. Foton xlorofill molekulasiga tushib, uni qo‘zg‘algan 
holatga keltiradi, uning elektronlari yuqori orbitalarga sakrab o‘tadi. Shunga ko‘ra, elektronlarning 
molekulalardan uzilishi osonlashadi. Qo‘zg‘algan elektronlarni biri tashuvchi molekulaga o‘tadi va bu 
molekula uni olib, membrananing ikkinchi tomoniga olib o‘tadi. Xlorofill molekulasi suv molekulasidan 
elektron olib, o‘zining yo‘qotgan elektroni o‘rnini to‘ldiradi. elektronlarni yo‘qotishi natijasida suv 
molekulalari protonlar va kislorod atomlariga parchalanadi. Yorug‘lik ta’sirida suv dissotsialanishi fotoliz deb 
ataladi. Fotoliz natijasida hosil bo‘lgan vodorod atomi organik birikmalar bilan kuchsiz bog‘ hosil qilib 
birikadi. Gidroksil ionlar, ya’ni OH 
esa o‘zining elektronini boshqa mole kulalarga beradi va erkin radikalga aylanadi. OH radikallar o‘zaro bir-
biri bilan reaksiyaga kirishib suv va molekula holatdagi O2 ni hosil qiladi. Fotosintezning qorong‘ulik 
bosqichi. Fotosintezning keyingi reaksiyalari uglevodlar hosil bo‘lishi bilan bog‘liq:
6CO
2
+ 24H →C
6
H
12
O
6
+ 6 H
2
O.
Bu jarayon yorug‘da ham, qorong‘uda ham amalga oshganligi uchun uni qorong‘ulik bosqichideyiladi. 
Fotosintezning qorong‘ulik bosqichi ketma-ket keladigan bir qancha reaksiyalar yig‘indisidan iborat. Bu 
reaksiyalar natijasida CO
2
va atomar vodoroddan uglevodlar hosil bo‘ladi. Fotosintezning qorong‘ulik 
reaksiyalari uchun xloroplastga dastlabki moddalar va energiya to‘xtovsiz kelib turadi.