|
B. Tahlim-tarbiya ishlarning manbalari. Tahlim - tarbiyaviy ishlar amalga oshirilayotgan davrning ijtimoiy vaziyati - tarbiyaviy ishlarni maqsadli ko’zlashning va loyihalashning muhim manbai hisoblanadi. Bu vaziyat mamlakat va dunyodagi ijtimoiy hodisalar, davlat bayramlari, yubiyaey sanalari, hukumat qarorlari, jamiyat ahamiyatiga ega bo’lgan goyalar hamda mahalliy hayotga doir hodisalar sababln yuzaga keladi. Tarbiyaviy ishlarni tashkil etishning va o’tkazishning ikkinchi manbai bo’lib, tur sifatida shakllanayotgan shaxsning zaruriy fazilatlarini va hislatlarini shakllantirishning pedagogik tashhisi sifatida xizmat qiladi. Yana bir manba - o’quv-tarbiyaviy muassasa mahlum muddatga belgilagan ishlarining umumiy yo’nalishidir. Mazkur manbalarning mushtarak holati tarbiyaviy ishlarni hayotbaxsh kuch bilan to’ldiradi, ularning dolzarb ekanligini va muayyan maqsadga yo’naltirilganligini aniq belgilab beradi.
Asosiy tarbiyaviy maqsad (ko’pincha, axloqiy tarbiya maqsadi) anik ishlarga oid vazifalarni belgilab beradi. Har bir ishda asosiy goya ajralib turadi va u tarbiya umumiy yo’nalishining (aqliy, jismoniy, mehnat tarbiyasi va b.) biri bilan mos keladi.
Maqsadni ko’zlash bosqichida o’qituvchining vazifasi - ijtimoiy vaziyatni baholash, o’zining tarbiyaviy faoliyatini asosiy maqsadga bo’ysundirish, tarbiyalanuvchilarning kelajakda muayyan tarbiyaviy tahsirlarni qabul qilishga tayyorlik darajasiga tashxis qo’yishdan iboratdir.
V. Tarbiyaviy ishlarni tashkil etish bo’yicha uslubiy tavsiyalar:
1. Tarbiyaviy ishlarning aniq vazifalarini chuqur anglash, uning samaradorligini oshirishning zarur shartidir. Mazkur vazifalar mahorat bilan talqin etilgan va tarbiyalanuvchilarga yetkazilgan bo’lishi kerak. Tarbiyaviy ish tashkilotchilari o’quvchilarga o’z nuqtai nazarlarini majburan o’tkazmasliklari kerak: tarbiyalanuvchilarni zarur qarorlarni qabul qilishga (go’yo o’z qarorlari sifatida qabul qilinadigandek) ishontirish zarur.
2. Har qanday tarbiyaviy ish ishchan va majmuaviy yo’nalish asosida loyihalashtiriladi. Birinchi yo’nalish, yuqorida tahkidlanganidek, tarbiyalanuvchilarning jonli, ijodiy, qiziquvchan faoliyatini talab etadi va, zarurat tugilganda, tirishqokdikni, harakatchan ishlarni tanlashga yo’naltiradi. Ikkinchisi esa, tarbiyachiga bir vazifadan har tomonlama samara olishga imkon beradi.
3. Tarbiyaviy ishlar jarayonida hal qilinishi lozim bo’lgan barcha vazifalar turli ahamiyatga ega bo’lishiga intilish shart emas, chunki tarbiya tizimiii birdaniga bir necha mezonlar orqali optimallashtirib (muqobillashtirib) bo’lmaydi. Tarbiyaviy ishda, har qanday ishdagi kabi bosh vazifa ajratib olinadi va shu orqali qolgan vazifalar hal etiladi.
4. Tarbiyaviy ishlar mazmunini uning vazifalari va amalga oshirish gaaroitlari bilan bogliq holda belgilab olish nihoyatda muhimdir. Material tanlanayotganda, u o’quvchilarning tarbiyasiga ijobiy tahsir etish tomonlariga ehtiborni qaratish lozim. Tarbiyaviy ishlarda turli xatolarga yo’l qo’ymaslik uchun tarbiyachi o’quvchilarning qarashlarini va qiziqishlarini inobatga olgan holda ularni rivojlantirishi, shuningdek, ularga tayanib ish olib borishi kerak.
5. Maqsadga muvofiq uslublar, usullar va vositalar tarbiyaviy ishlarning har bir bosqichi uchun alohida loyihalanadi. Bunda uslublarning imkon qadar faollik, tashabbuskorlik, mustaqillik tamoyillarini tahminlanishi nazarda tutilishi lozim. Sustlik - tarbiyaviy ishlarning asosiy dushmanidir. SHu bois, tarbiyalanuvchilarning xulqi kuzatilsa, nimani o’zgartirish zarurligini ularning o’zlari aytadilar.
6. Tarbiyaviy ishlarni tayyorlashda tashkillashtirishning yuqori darajadagi aniqligiga erishishga harakat qilish lozim. Har qanday tarbiyaviy ish tarbiyalanuvchilar uchun «tashkilotchilik maktabi»ga aylanishi qerak. Tayyorgarlik tashabbuskorlik, talabchanlik, kirishimlilik, majburiyatlarni taqsimlash mahorati, vaziyatlarni tezda baholash kabi fazilatlarni tarbiyalaydi. Ishni tayyorlash va o’tkazish jamoani jipslashtirishning to’gri yo’lidir!
Do'stlaringiz bilan baham: |
