Баъзи геологик ва геоморфологик терминларга изоҳ. А абиссаль

АЛЬП БУРМАЛАНИШИ – Ўрта денгиз ва Тинч океанининг серҳаракат минтақасида, аксари кайнозойда содир бўлган тектоногез эраси. Бу вақтда Альп бурмаланиши тоғлари, Альп геосинклиналь бурмали области ва бошқа тузилишли структуралар шаклланган. Ўрта денгиз минтақасида Атлас, Альп, Карпат, Болқон, Кавказ, Эльбурс, Қрим, Ҳимолай тоғлари, қисман Марказий Осиѐдаги тоғлар (Копетдоғ, Помир) ва бошқа тоғ тизмалари ҳосил бўлган.
АМОРФ ТУЗИЛИШ – қаттиқ моддалар заррачаларининг (молекуларлари, атомлари, ионларининг) тартибсиз жойлашган ҳолати. Кристалл тушунчасига зид тушунча. Аморф ҳолат доимо турғун эмас, вақт ўтиши билан кристалл ҳолатига ўтиши мумкин.
АНТИКЛИНАЛЬ – қатламланган чўкинди, эффузив, шунингдек, метаморфизмга учраган жинсларнинг гумбазсимон ѐтиш шакли. Тектоник бурмаланишга учраган жинсларнинг юқорига ва пастга қараб букилишидан ҳосил бўлади. Антиклиналнинг марказий қисми, яъни ядроси қадимги жинслардан ташкил топади. Букилиш кучли кечганда қанотлар қиялиги, уларнинг шакли турли-туман кўринишда бўлади. АНТИКЛИНАЛЬ ВОДИЙ – антиклиналь бурманинг ювилиб кетган гумбазидан ўтган водий. Бундай водийнинг пайдо бўлишига сабаб бурманинг гумбази узунасига ѐрилиб, тез эррозия жараѐнига учрашидир.
АНТИКЛИНОРИЙ – антиклиналь тузилишли, узунлиги одатда 100 км ва ундан кўп бўлган мураккаб бурмали структура. Антиклинорий бурмаланган системанинг йирик регионал структура элементи ҳисобланади. У йирик, узун тоғ тизмаларини ҳосил қилади (катта Кавказ тоғ тизмалари, Помир тизмалари).
АРИД ИҚЛИМ – иқлимларнинг геоморфологик таснифига мувофиқ (Пенк, 1910), арид иқлимли областлардаги тупроқларда намлик жуда кам бўлади, йиллик ѐғингарчилик миқдори 150-200 мм гача. Қуѐш ер юзасидаги жинсларни кучли қиздиради, қуруқ ва бўшоқ жинслар шамолда тез учади, алеврит зарралар чўллар чеккаларига учиб бориб, релъефнинг эол шаклларини ҳосил қилади. Нил, Амударѐ ва б. дарѐлар арид иқлимли зоналарни тўлиқ кесиб ўтади, кам сувли дарѐлар эса суви оқиб чиқиб кетмайдиган кўллар ѐки шўрхоқ ерларда тугайди.
АРТЕЗИАН СУВ – ўзидан сув ўтказмайдиган икки ѐки бир неча қатлам орасида жойлашган босимли ер ости сувлари. Маълум чуқурликда сув ҳавзаси ҳосил қилувчи сувли горизонтларда жойлашади. Қудуқлар билан очилганда босим остида унинг сатҳи юқорига кўтарилади.