Баъзи геологик ва геоморфологик терминларга изоҳ. А абиссаль

БАЪЗИ ГЕОЛОГИК ВА ГЕОМОРФОЛОГИК ТЕРМИНЛАРГА ИЗОҲ.
А
АБИССАЛЬ – абиссаль областнинг қисқартирилган маъноси.
АБИССАЛЛЬ ЁТҚИЗИҚЛАР – денгиз ва океан тубининг 3000 м дан чуқур қисмида ҳосил бўлган чўкинди фациялар.
АБИССАЛЬ ЖИНС – денгизнинг катта чуқурликларида ҳосил бўлган тоғ жинси.
АБИССАЛЬ ОБЛАСТЬ – океан ва денгизлар тубининг 3000-6000 м чуқурликка тўғри келадиган қисми. Океан тубининг 75% га яқин қисмини эгаллаган. Абиссаль областга қуѐш нури етиб бормайди. Температура 1-20С, фақат сув қатламининг юқори қисмида 3-40С. Гидростатик босим юқори (100-120 МПа). Ҳайвонот ва ўсимлик дунѐси денгиз юлдузлари, моллюскалар, кўп тукли чувалчанглар, балиқ ва бактериялар ҳамда айрим замбуруғлардан иборат.
АБЛЯЦИЯ – эриш, буғланиш ва механик емирилишлар натижасида музликлар массасининг камайиши. Абляция муз тагида, музнинг ички қисмида, муз юзасида содир бўлади.
АБРАЗИЯ – жинсларнинг сув тўлқини ва оқими таъсирида механик парчаланиши (емирилиши). Абразия дарѐ, денгиз, кўл, сув омборлари қирғоқларида жадал содир бўлади. Тоғ жинслари қирғоққа тўлқин, тош парчалари ва қум келиб урилишидан парчаланади. Сув остида абразия секин кечади, лекин унинг кучи денгиз ва сув омборлари қирғоқларида бир неча ўн, океанларда 100 м га етади. Абразия натижасида абразион террасалар ва текисликлар ҳосил бўлади.
АДИРЛАР – Марказий Осиѐ тоғларининг паст-баланд этаклари. Денгиз сатҳидан 400-500м дан 1000-1500м гача баланд. Нисбатан ѐш тоғ жинсларидан таркиб топган. Адирлар қадимги тоғолди текисликларининг деформацияланиши ва кўтарилишидан юзага келади. Адирлар юзаси қия бўлиб, ялангликлардан иборат, кўп жойларда сой ҳамда жарлар билан кесилиб, айрим-айрим қисмларга бўлиниб кетади. Адирлар асосан Марказий Осиѐнинг чўл ва ярим чўл минтақаларига хос. Фарғона, Ҳисор, Сурхондарѐ, Қашқадарѐ ва Тошкентолди водийларида кўпроқ конгломерат ва чақиқтошлардан иборат бўлиб, баъзи жойларда лѐсс (соғ тупроқ) билан қопланган. Бедленд релъефига ўхшаш (бедленд релъеф шаклига қаранг).