Амалий машғулот №3 Чўкинди тоғ жинслари билан намунада танишиш ва тавсифини ёзиш

Амалий машғулот № 3
Чўкинди тоғ жинслари билан намунада танишиш ва тавсифини ёзиш
Ишнинг мақсади
Ушбу амалий машғулотнинг мақсади талабаларни чўкинди тоғ жинслари билан таништириш ҳамда қурилишда ишлатилиши ҳақида тушунча бериш
Ишнинг назарий асослари:
Чўкинди тоғ жинслари турли тоғ жинслари нураш махсулотларининг қайта тўпланиши, организмлар қолдиқлари ҳамда сувда механик ва кимёвий чўкма чўкишидан ҳосил бўлади. Чўкинди жинсларнинг пайдо бўлиши ер юзасида ва гидросферада содир бўладиган жараёнлар билан чамбарчас боғлиқдир. Чўкинди жинслар ер юзасининг 75 фоизни ташкил этади.
Қуёшнинг иссиқлиги, жойнинг иқлим шароити, эрдаги осон эрувчи тузлар ҳамда ўсимлик ва ҳайвонот дунёси чўкинди жинсларнинг ҳосил бўлишида муҳим омиллардан ҳисобланади.
Кеча ва кундуз ҳароратининг кескин ўзгариши ва турли кимёвий жараёнлар натижасида тоғ жинслари дарз кетиб таркибий қисмларга ажралади ва кейинчалик содир бўладиган турли физик-кимёвий жараёнлар туфайли янги минераллар ва тоғ жинслари таркиб топади. Кўл, денгиз ва океан тубларида эркин кислород бўлмаган шароитда органик дунё таъсирида механик ва кимёвий чўкиндилар тўпланади. Уларнинг тоғ жинсига айланиши учун диагенез (зичлашиш ва сементлашиш) жараёнини ўз бошидан кечириши керак.
Чўкинди жинсларни литология фани ўрганади. Литологиянинг вазифаси чўкинди жинсларнинг таркибини, тузилиши хоссаларини, ҳосил бўлиши шароитлари ва кейинчалик ўзгариш жараёнларини таҳлил қилиш ҳамда уларнинг таснифи билан шуғулланиш ҳисобланади.
Чўкинди жинсларни ўрганиш муҳим аҳамиятга эга. Уларнинг кўпчилиги қимматли қазилма бойлик ҳисобланади. Масалан: торф, кўмир, ёнувчи сланетслар, алуминий, темир, марганетс маъданлари, фосфоритлар, турли тузлар, гиллар, оҳактош ва ҳоказо шулар жумласидандир. Баъзи бир чўкинди жинслар билан олтин, платина, қалайи ва бошқа маъданларнинг сочма конлари боғлиқдир. Бундан ташқари чўкинди жинсларни гидрогеология ва инженерлик геологиясига оид тадқиқотларда ўрганиш муҳимдир. Чунки буларда ерости сувларининг асосий қисми жойлашади.
Чўкинди жинслар ҳосил бўлиши шароитига кўра тўрт гуруҳга бўлинади: 1. бўлакли жинслар (механик); 2. кимёвий (хемоген) жинслар; 3. органик (органоген) жинслар; 4. аралаш жинслар.