Баъзи геологик ва геоморфологик терминларга изоҳ. А абиссаль

Д
ДЕЛЬТА – оқар сувларнинг океан, денгиз, кўрфаз ѐки кўлга қуйилиш жойида ҳосил бўлган текислик. Гил, балчиқ, қум ва майда шағалдан ташкил топган. Дельта доимо денгиз (ѐки кўл) томони кенгайиб, учбурчак шаклини олади.
ДЕЛЬТА ЁТҚИЗИҚЛАРИ – океан ва кўлларда дарѐ дельтасини ҳосил қилувчи дарѐ ѐтқизиқлари.
ДЕЛЮВИЙ – тоғ жинсларининг нурашидан ҳосил бўлган маҳсулотларни ѐмғир сувлари ѐки қор сувлари таъсирида ювилиб, тоғ ѐнбағирларида ва унинг этакларида йиғилишидан ҳосил бўлган делювиал ѐтқизиқларнинг қисқартирилган номи.
ДЕНГИЗ ТУБИ ИҚЛИМИ – денгиз ва океанлар сувларининг табиий қатламидаги гидрологик, физик-кимѐвий ва биологик шароитлар мажмуи (Кленова, 1948) бўлиб, чўкинди ҳосил бўлиш, сув ости нураши ва бошланғич диагенез (сувларнинг температураси, кимѐвий таркиби ва газ режими) жараѐнларининг ривожланишини таъминлайди.
ДЕНУДАЦИЯ – тоғ жинсларининг нурашидан ҳосил бўлган маҳсулотларнинг атмосфера омиллари (сув, муз, шамол, қор) таъсирида релъефнинг пастлик жойларига бориб тўпланиши. Денудация чизиқли ва майдон бўйлаб ривожланиши мумкин. Денудация омилларига: гравитация ҳаракатлари (кўчиш, силжиш, ағдарилиш); оқар сувлар иши (эрозия), ер ости ва усти сувлари иши (карст, суффозия), қор ва музлик иши (нивация), шамол иши (дефляция), денгиз ва кўл сувлари иши (абразия), ҳайвонот ва ўсимликлар ҳамда инсон фаолияти таъсири киради.
ДЕНУДАЦИОН ЖАРАЁНЛАР – майдаланган тоғ жинсларининг релъефнинг баланд қисми (тепаликлар, тоғлар) дан тектоник ҳаракатлар таъсирида пайдо бўлган ботиқларга олиб бориб ѐтқизилиши ва уни тўлдирилиши билан ифодаланади. Тектоник ҳаракатлар тугагандан сўнг денудацион жараѐнлар таъсирида денудация қатлами ва текис юзали текисликлар ҳосил бўлади. Денудацион жараѐнлар кечиш шиддати замонавий тектоник ҳаракатлар йўналишига ва жадаллигига, иқлимий шароитларга ва жинсларнинг нурашга чидамлигига боғлиқ.
ДЕПРЕССИЯ – 1. Геоморфологияда – океан сатҳидан пастда жойлашган чўккан ерлар. 2. Тектоникада – Ер пўстининг эгилган области бўлиб, иккинчи тартибли чизиқли платформа структурасидан иборат.