Баҳтли оила 1 Кириш

Бошқа қариндошларнинг ҳақлари
Ота-она билан бирга қариндош-уруғлар оила муҳитини ташкил қилади. Бу муҳит 
қуйидагилардан ташкил топади: ота-оналар, бува-бувилар, ака-укалар, опа-сингиллар, 
амаки-аммалар, тоға-холалар, ака-ука ва опа-сингилларнинг болалари, қайнона ва 
қайноталар.
Бу муҳитни кенг қиладиган қуйидаги оят кишиларга яна масъулият юклайди:
"
Аллоҳга бандалик қилинглар ва Унга ҳеч нарсани шерик қилманглар! Ота-онангизга 
ҳамда қариндош-уруғ, етим ва мискинларга, қариндош қўшни ва бегона қўшнига, 
ёнингиздаги хамроҳрингизга, йўловчи мусофирга ва қўлларингиздаги қулларингизга
яхшилик қилингиз! Албатта Аллоҳ ўзлари баҳиллик қиладиган ва ўзга одамларни ҳам
бахилликка чақирадиган мутакаббир ва мақтанчоқ бўлган кимсаларни севмайди. Биз
бундай кофирлар учун хор қилувчи азобларни тайёрлаб қўйганмиз
" (Нисо сураси, 36-37-
оят).
Қариндош-уруғчилик хусусида кўплаб оят ва ҳадислар бор. Ҳар жумъа хутбасининг 
охирида ўқиладиган оят "яқинларга силаи раҳмда бўлишни" буюради.
"Ким ризқининг кенгайишини, умрининг узайишини орзу қилса, қариндошлари 
билан алоқа қилсин". (Ҳадиси шариф) Бу алоқанинг даражаси яқинлик даражасига 
кўрадир.
"Аллоҳ сизга оналарингизга яхшилик қилишни, яна оналарингизга, кейин 
оталарингизга, кейин эса қариндошларга яхшилик қилишни буюради".
Бир одам Ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.)нинг ёнига келиб, деди:
- Мен бир катта гуноҳ қилиб қўйдим. Бунинг учун тавба қилишга имкон борми? 
Ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.) сўрадилар:
- Онанг борми?
- Йўқ.
- Холанг борми?
- Бор.
- Ундай бўлса унга яхшилик қил.
102

---

Қариндошларга қандай муносабатда бўлиш керак?
Иброҳим Ҳаққи Эрзурумли қариндошларга бўлган муносабатни шундай тартибда 
тузган:
1. Инсон қариндошини зиёрат қилиши, уларга ширинсўз бўлиши керак.
2. Ўз маҳалласига ва қариндошларига ёрдам беришда бир тан, бир жон бўлиб, 
сидқидилдан ишлаш керак.
3. Отасидан кейин амакисини, акасини ва аммасини ҳурмат қилиши, итоат этиб, 
уларни отасидай кўриши керак.
4. Онасидан кейин эса тоға ва холасини онасидай кўриб, уларга хизмат қилиши 
керак.
5. Қариндоши асир бўлса сотиб олиб озод қилиши керак. (Бугунги аҳволда 
қарздан, қамоқдан, гаровга қўйилган мулкдан озод қилиши керак).
Қўшнилар ҳаққи
Қўшнилар ҳам оиланинг яқин муҳити ҳисобланади. Улар билан бўлган муносабат 
оила муҳитига бевосита таъсир қилади. Ҳадиси шариф бор:
"Жаброил қўшни ҳақида менга шундай тавсия бердики, қўшнининг қўшнига 
меросхўр қилади, деб ўйладим".
Қўшниларнинг яқинлик даражалари мусулмон ва қариндош бўлиш, фақат мусулмон 
ёки фақат мушрик бўлиш тарзидадир.
Биринчисининг учта, иккинчисининг иккита, учинчисининг эса бир ҳақи бор. 
Қўшни қариндош ва муслим бўлса, қариндошлик, қўшнилик, мусулмонлик; муслим 
бўлса, қўшнилик ва мусулмонлик; мушрик бўлса, қўшнилик ҳаққи бор. Эшиги яқин 
бўлган қўшни кўпроқ муносабатга лойиқдир.
Исломда қўшнилик кенг бир елпиғичдир. Олд, орқа, ўнг ва чапдан қирқ хонани 
ичига оладики, инсон қўшни сифатида 160 хонадон учун масъулдир. Қўшнига яхши 
муносабатда бўлмаган ҳақиқий маънода иймон келтирмаган ҳисобланади.
103

---

"Қўшниси оч бўла туриб, тўқ ётадиганлар ҳақиқий мўъмин эмас".
Ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.) ёмон қўшнидан паноҳ тилаганлар. Пайғамбаримизга кўра 
яхши қўшнига эга бўлиш кишини саодатли бўлишига сабабдир.
"Кенг уй, яхши қўшни ва хайрли маркаб (транспорт) инсон бахтиёрлигининг 
омилидир".