Бадиий таҳлил асослари

...адиб-шоирларимизнинг асарлари 
ўқиғанда ифодаларининг бир-биридан ўзгачарак бўлғани кўруниб 
турадир. Демак, булардан ҳар бирининг ўзига махсус ифода йўсуни бор. 
Мана шул ифода йўсуниға услуб дейиладир
”
2
. Кўринадики, олим услуб 
тушунчасининг асосий қирраларини тайин этишга эришган. 
Адабий услубга доир қатор тадқиқотлари билан танилган, “Услуб 
назарияси” отлиғ махсус китоб яратган А. Соколов ёзади: “
...адабий услуб 
санъат ҳодисасидир ва адабий-бадиий асар тили эстетик категория 
саналади
”
3
. Олим ўз фикрини янада кучлантириб ва аниқлаштириб, услуб 
тушунчаси ўз ичига нафақат тил ҳодисалари, балки бадиий асардаги ғоявий-
тематик, композицион унсурларни ҳам қамраб олишини таъкидлайди. У ўз 
тўхтамини қуйидаги йўсинда ифодалайди: “
Услуб барча унсурлари ўзаро 
уйғунлашган яхлит бир тизимдир
”
4
. Бундай хулоса бадиий-эстетик 
ҳодисанинг моҳиятини тўлароқ англатишга хизмат қилган.
Адабиётшунослик илмида услуб тушунчаси тор ва кенг маънода 
қўлланилади. 
Тор маънода
услуб бир ижодкорнинг бир асаридаги ўзга 
асарларга ўхшамаган шаклий-мундарижавий жиҳатлар тизимини билдирса, 
кенг маънода
бир ижодкорнинг барча асарлари ёхуд бирор бадиий-ижодий 
бет. 
1
Қуронов Д., Мамажонов З., Шералиева М. Адабиётшунослик луғати. –Т.: “Akademnashr”, 2013. 341- 
бет. 
2
Абдурауф Фитрат. Танланган асарлар. IV жилд. –Т.: “Маънавият”, 2006. 15- бет. 
3
Соколов А. Н. Теория стиля. –Москва.«Высшая школа», 1999. С. 25. 
4
Соколов А. Н. Теория стиля. –Москва.«Высшая школа», 1999. С. 28. 

---

37 
йўналиш ёки даврга мансуб ижодкорлар яратган асарлардаги ўртоқ шаклий-
мундарижавий ўзгачаликлар тизимини англатади. “Адабиётшунослик 
луғати” муаллифлари ҳам шу ҳолатни тўғри ҳисобга олиб, ҳақли равишда: 
“