Бадиий таҳлил асослари

...адабий асар талқинида ...муаллиф назарда тутгандан тамом 
бошқача бўлиши мумкин ва бунга табиий деб қарамоқ жоиз. Бу ўринда 
фақат биргина талаб ўринли: талқин матндан ўсиб чиқиши шарт
”
2
,- 
деб жуда тўғри кўрсатади. Бугина эмас, олим ўз фикрини ривожлантириб, 
муаллиф нуқтаи назари у яратган муайян асар учун, ҳатто, таянч қараш 
бўлолмаслиги ҳам мумкинлигини таъкидлайди. “Айтилган сўз – отилган ўқ” 
бўлгани, яъни айтилган сўз айтувчининг ихтиёридан ташқарида турли 
кишиларга турлича таъсир кўрсатгани каби бадиий асар ҳам турли 
ўқирманларга муаллиф кўзда тутганидан тамомила бошқача таъсир қилиши 
мумкинлигини ҳисобга олиш ва бунга кўникиш лозим. Шу боис олим ёзади: 
“
...эълон қилинган адабий асар ҳам энди муаллифники эмас, ўқувчи уни 
ўзича тушунишга ҳақли, муаллиф талқини охирги инстанция 
бўлолмайди, чунки у ҳам имкондаги талқинлардан бири, холос. Демак, 
гоҳ-гоҳ учраб турадиган муаллифнинг танқидчиликдаги талқинларга 
1
Раҳимжон Раҳмат. Дала гуллари (Адабий мақолалар, кузатишлар ва шеърлар). -Т.: 2006. 35-36-бетлар. 
2
Қуронов Д. Адабий асар талқини эстетик тамойил сифатида. “Ўзбек адабиётшунослигида талқин ва 
таҳлил муаммолари” мавзусидаги конференция материаллари. –Т.: “Мумтоз сўз”, 2014. 49- бет. 

---

45 
қарши чиқиши ёки мунаққиднинг асар ҳақидаги муаллиф сўзларига 
бешак далил сифатида ёпишиб олиш ҳоллари тўғри эмас
”
1
.
Олимлар орасида бадиий таҳлилни асар матнидаги турли эстетик 
унсурларни қидириб топиб, уларнинг ўзаро мутаносиблигини аниқлашга 
қаратилган фаолият тарзида тушуниш тарафдори бўлган мутахассислар ҳам 
бор. Чунончи, россиялик олима Г. Н. Тараносова назарида: “
...таҳлил