Бадиий таҳлил асослари

ҳаётий-тарихий
ёки 
мангу 
мавзуларга бўлинишини ҳисобга олиш керак. 
Ҳаётий-тарихий
мавзулар у 
ёки бу макондаги ижтимоий-тарихий вазият сабабли пайдо бўлган шароит, 
ҳолат ва характерни англатади ҳамда улар айни замон ва макондан 
ташқарида мавжуд бўлмайди. Жаҳон урушлари, мардикорлик воқеалари, 
мўғул, араб ва рус босқинига қарши кураш сингари мавзулар бевосита 
муайян макон ва замон билан иҳоталанган бўлиб, ўзга жой ҳамда вақтда 
тамомила ўзгача ракурсда намоён бўлиши мумкин. Яъни айни бир тарихий 
вазият ва унда иштирок этган одамлар босиб олинган мамлакат адиблари 
томонидан бошқача, босиб олган миллат ёзувчилари томонидан тамомила 
ўзгача тасвирланади ва бу табиий ҳисобланади. 
Мангу
мавзулар эса барча 
миллатларнинг барча давр ва босқичларида қайтариладиган ҳаётий вазият, 
ҳолат ҳамда инсонлараро муносабатларни англатади. Севги, дўстлик, 
садоқат, эзгулик, тўғрилик, авлодлар, ота-болалар ўртасидаги муносабат ва 
бқ. мангу мавзулар доирасига киради. 
Мангу мавзуларга эътибор методологик маънода жуда муҳимдир. Зеро, 
айни бир ҳодисага турли давр кишилари нуқтаи назаридан қараш анъанавий 
ёндашув йўсинларини ўзгартириш, умуминсоний туйғу ва қадриятларни 
ёдга солиш имконини беради. Ижтимоий тафаккурнинг барча пучмоқларида 
умуминсоний ва абадий қадриятларга қизиқиш ортиб, умумгуманистик 
ғоялар фаоллаштирилиши керак бўлаётган ҳозирги пайтда мангу мавзулар 
катта аҳамият касб этади. Бунда гап бирор адабий битикнинг мавзуси 
текширилаётганда, асарнинг кўлами торайтирилиб, унга фақат қандайдир 
тор тарихий шароит ифодаси сифатидагина қараб, конкрет ижтимоий-
тарихий ҳодисанинг эстетик иллюстрацияси тарзида қабул қилишга йўл 
қўймаслик кераклиги, етук бадиий асарларнинг турли давр ҳамда шароитда 
яшаган ва яшайдиган кишиларни қизиқтириши, уларни мувозанатдан 
чиқариши мумкинлиги назардан қочирилмаслиги ҳақида боради. 
Инсон ҳаётининг ўзи серқирра бўлгани каби бадиий асарларни таҳлил 
этиш жараёнида деярли ҳамиша унда бир эмас, бир неча мавзу акс 
эттирилганига таниғ бўлиш мумкин.