Бадиий таҳлил асослари

...бадиий мазмун компоненти, асарда қўйилган 
ижтимоий, фалсафий, маънавий-ахлоқий ва ҳк. муаммоларни бадиий 
1
Абрамович Г.Л. Введение в литературоведение. –Москва. 1970. С. 122–123. 
2
Есин А. Б. Принципы и приемы анализа литературного произведения. –Москва.«Флинта», «Наука», 
2000. С. 34. 
3
Горький М. Собр. соч.: В 30 т. –Москва. 1963. Т. 27. С. 214. 

---

63 
идрок этиш учун танлаб олинган ва тасвирланган ҳаёт материали; 
тема
”
1
тарзида таъриф берилган. Ушбу қоидада мавзу бадиий мазмуннинг 
объектив жиҳати экани алоҳида қайд қилинмаган бўлсада, моҳиятан шу 
нарса кўзда тутилгани англашилади. “Луғат”нинг изоҳида мавзуни ташкил 
этувчи асосий унсурлар, унга хос етакчи хусусиятлар тўла кўрсатиб 
берилган дейиш мумкин. 
Шунга алоҳида эътибор қилиш керакки, адабиётга мафкуранинг 
таъсири, тўғрироғи, тазйиқи кучайган пайтларда мавзуга алоҳида эътибор 
қаратилиши кузатилади. Буни совет адабиёти тажрибаси мисолида яққол 
кўриш мумкин. Негаки, адабиётнинг мафкуравий корчалонлари учун 
асарнинг қандай битилганини аниқлашдан кўра нима ҳақда ёзилганини 
тайин этиш осонроқ кўчади. 
Ҳар ҳолда мавзу деганда, бадиий тасвир объекти англашилади. Ҳаётий 
воқеа-ҳодиса, характер ва характерлараро тўқнашувлар, одамнинг жамият, 
табиат, маиший ҳаётга муносабати бадиий тасвир туфайли гўё реал 
борлиқдан адабий борлиққа ўтиб, асар мазмунининг объектив жиҳатини 
ташкил этади. Шу маънода мавзу бирламчи реал ҳаётий борлиқ билан 
тасвирга кўчган иккиламчи бадиий борлиқ ўртасидаги боғловчи бўғин 
бўлиб, у бир вақтнинг ўзида ҳам реал ҳаётий ва ҳам ижодкор томонидан 
яратилган бадиий борлиққа тегишли бўлади. Лекин мавзунинг илдизи 
қаердан сувланади? У ёки бу ёзувчининг айнан шу мавзуни қаламга 
олишига сабаб нима? Бу ҳақда перулик адиб, романчиликдаги оламшумул 
ютуқлари учун Нобел мукофотига лойиқ кўрилган Марио Варгас Льоса 
образли йўсинда шундай деб ёзади: “