B. T. Toshmuhamedov

Yulqonik koMlar. 
Vulqonik ko 'llar so 'n g an vulqonlarning 
kraterlarida yoki sovib qotib qolgan lava oqim larining pastkam
qism larida suv to'plan ish id an paydo bo 'ladi. V ulqonik k o 'llar 
Fransiyada, Yava, Yangi Z elandiya va K anar orollarida k o 'p
uchraydi. Rossiya h ududida vulqonik k o 'llar K am chatka yarim
orolida (K ronoki ko'li va boshqalar) ham da Kuril orollarida keng 
tarqalgan.
3. 
M uzlik koMlari. 
Bu tipdagi k o 'llar botig'i asosan m aterik 
m uzliklari bosgan h u d u d la rd a m uzlik eroziyasi yoki m uzlik
*
274

---

a k k u m u la ts iy a si n a tija s id a p a y d o boM adi. M u zlik k o 'lla ri 
K anadaning shim oliy qism ida, Finlyandiyada, Kareliyada, Taym ir 
yarim orolida ayniqsa ko'p uchraydi. M uzlik ko'llari hozirgi zam on 
tog' m uzliklari ishi natijasida ham vujudga keladi. Bunga Alp, 
Kavkaz, O ltoy tog'laridagi, qism an M arkaziy Osiyo tog'laridagi 
b a ’zi kichik k o 'llar yaqqol m isol b o 'la oladi.
4. 
Karst koMlari 
— karst hodisasi natijasida vujudga kelgan 
chuqurliklarga suv to'planishi natijasida hosil bo'ladigan ko'llardir. 
Bu k o 'llar ohaktosh, gips, d o lom it kabi eruvchan jin slar keng' 
tarqalgan hud ud lar uchu n xosdir. Karst ko'llari k o 'p in ch a chuqur, 
biroq kichik bo'ladi.
5. D oim iy m uzlab yotgan yerlar u ch u n term okarst ko'llar 
uch u n xosdir. U larning vujudga kelishi Y er po'stidagi qazilm a 
m uzlar yoki m uzlab qolgan jinslarning erib ketishi va natijada, 
grunt ch o 'k ib , hosil bo 'lg an ch u q u rch ad a suv to 'p lan ish i bilan 
bog'liqdir. Rossiyaning shim oli-sharqiy qismidagi Y ana, Indigirka 
va K olim a daryolari havzasida m inglab term okarst ko 'llar bor.
6. Suffozion koMlar botig'i Y er p o 'stid ag i eruvchan va oson 
yuviluvchan jinslarni Y er osti suvlari yuvib olib ketishi natijasida 
gruntning ch o 'k ish id an hosil b o'lad i. Suffozion k o 'llar g'arbiy 
Sibirning ja n u b id a va Q o zog 'isto n ning shim olida k o 'p uchraydi.
7.