B. T. Toshmuhamedov

Chotqol to g ‘ tizm asidagi Ko'ksuv daryosi.
Suv haroratining vertikal bo 'y ich a bunday o'zgarishi teskari 
term ik stratifikatsiya deyiladi. B ahorda esa ko'l suvining vertikal 
o 'rin alm ashinuvi kuchayishi tufayli harorat suv yuzasidan ch u q u r 
qism larga to m on o'zgarm ay, deyarli bir xil bo'ladi. Bu hodisaga 
gom oterm iya deyiladi.
Y ozda ko'l suvining yuza qismlari yaxshi qiziydi va chuqurga 
tushgan sari tem peratura pasaya boradi. Suv haroratining bunday 
o'zgarishi to 'g 'ri term ik stratifikatsiya nom ini olgan. K o'l suvida 
tuz ju d a ko 'p bo'lsa, bu tuz, ko'l tagiga ch o'kadi. T agidan tuz 
olinadigan Elton, Bosqunchoq ko'llari bunga misol b o 'la oladi.
KoM suvining ximizmi. 
K o'l suvida turli m iqdorda xilm a-xil 
eruvchan m oddalar bo 'lad i. Bu m oddalarning tarkibi va m iqdori 
ko'l suvining sifatini belgilaydi.
Yer yuzidagi barcha k o 'llar suvining sho'rlanganligi darajasiga 
qarab to 'rt tipga bo'linadi: 1) ch uchuk ko 'llar (sho'rligi 0-1 %); 
2) salgina s h o 'r k o'llar (sho'rligi 1% dan 24,7% gacha); 3) s h o 'r 
ko'llar (sho'rligi 24,7% dan to 47% gacha); 4) m ineral кб'Паг 
(sho'rligi 47% dan ortiq).
Ko'l suvidagi tuzlar tarkibiga ko'ra ham xilma-xildir. C hunon-
278

---

chi, chu ch u k k o ‘llarda asosan karbonat tuzlari boMadi. S h o ‘r 
ko 'llard a xloridlar (N aC l, M gC l2) ham da sulfat tuzlari (N a 2S 0 4, 
M g S 0 4) ustun turadi. S h o 'r koMlarga Elton, Bosqunchoq ko'llari, 
O 'lik dengiz va K atta sh o ‘r ko‘l misol b o ‘la oladi.
Sodali k o'llard a asosan n atriy kapbonat (M g 2C 0 3) tuzlari 
uchraydi. V an k o ‘li va g ‘arbiy Sibir ham da Zabaykalyedagi b a ’zi 
k o ‘llar sodali ko ‘llardir. Bor tuzli ko 'llar T ibet tog'ligida, A Q SH
n ing K alifo rn iy a va N e v a d a s h ta tla rid a b o r. Q u y id a ay rim
ko'llarn in g sho'rligi (% hisobida) berilgan.
1. Issiq k o 'l — 3,6-6,7
2. Orol deng iz-k o 'li — 10,4-12,9
3. Kaspiy deng iz-k o'li — 13-14
4. Iletsk ko 'li — 155,2
5. O 'lik k o 'l - 204,3-278,1
6. Elton ko'li — 255,6-291,3
7. G yuskundak (A raratda) — 368