B. S. Usmanov konservalash texnologiyasi asoslari

Chilonjiydani quritish 
Chilonjiyda respublikamiz uchun yangi mevali ekin turi hisoblansada, turli 
vitaminlarga boy bo‗lganligi, tez hosilga kirishi, hosildorligi, qurg‗oqchilikka 
chidamliligi sababli keng tarqaldi. Yangi uzilgan chilonjiyda mevasida qanddorligi 
20-28 %, kislotalilik 0,5-2,5 %, 3 % gacha oqsil, 3-4 % moy va 400-500 mg gacha 
S vitamini bor. Chilonjiyda turli xil kasalliklari uchun shifobaxsh hisoblanib, 
asosan quritish hamda turli xil murabbolar tayyorlash uchun foydalaniladi. 
Chilonjiyda asosan 2 usulda quritiladi: 
1. Texnik pishgan davrda terib olinib hech qanday qo‗shimcha ishlov 
bermasdan oftobda yupqa qilib yoyib quritiladi. 

---

112 
2. Meva oldindan tayyorlangan shakar qiyomga aralashtirib olib, keyin 
quritiladi. Bu usulda quritilgan chilonjiyda mevasi o‗ziga xos ta‘mga ega bo‗lib, 
yuqori baholanadi. Bunday quritishda mevalarni iste‘mol uchun eng qulay bo‗lgan 
davrda, ya‘ni to‗liq pishishdan biroz oldinroq po‗sti qotmasdan terib olish tavsiya 
etiladi.
Chilonjiyda qo‗lda navlarga ajratilgandan keyin o‗ta pishgan, chirigan va 
hashorot tushganlari ajratib olinishi lozim. Katta-kichikligi bir xil, saralangan 
meva yuvilib changdan tozalanadi. Shu usulda tayyorlangan chilonjiyda 40-50 
minut mobaynida 60-70 % li shakar qiyomda emalli yoki zanglamaydigan 
idishlarda qaynatiladi. Qiyom bilan mevaning nisbati 1:1 bo‗lishi lozim. 
Chilonjiyda kislotaliligi past bo‗lganligi sababli (0,3-2,5 %) qiyomga mevalarning 
og‗irligiga nisbatan 0,3 % miqdorida limon kislotasi solinsa mahsulot xushxo‗r 
bo‗ladi. Mevalar qandni o‗ziga shimib olgandan (1-2 kun davom etadi) va qiyomni 
oqizib tushirgandan keyin patnislarga terib oftobda quritiladi. Chang tushmasligi, 
hashorat qo‗nmasligi uchun ustiga yupqa gazmol yoki doka yopib qo‗yilgani 
ma‘qul. Har 2-3 kunda mevalar ag‗darib turilishi lozim. 5-6 kundan keyin 
esa soyaga olib quritiladi. Quritish 12-15 kun davom etadi. Oftobda oddiy usulda 
yoyib quritilganda 20-25 % quruq mahsulot olinadi. Shakar qiyomi bilan ishlov 
berilganda esa 75-80 % mahsulot olinadi, biroq bu usulda quritilganda har 100 kg 
chilonjiydaga 60-65 kg shakar, 300-350 gramm limon kislotasi sarf qilinadi.
Quritilgan chilonjiydada qanddorligi 55-65 % ni, kislotalilik 1-1,5 %, oqsil
3-3,5 % va S vitamini 200-250 mg ni tashkil etadi. 
Quritish uchun asosan quyidagi navlar tanlanadi: Ta-yan-szao (Lang), U-sin-
xun va Da-bay-szao.