Б. С. Мусаев а г р о к и м

Т уп роқ н и н г бу айирм асида учта қатламни кузатиш 
мумкин: сур тусли кучси з зичлаш ган қатлам, 3 0 —60 см 
қалинликдаги қўнғир-қизил тусли қатлам ва у н и н г о с ­
тидаги цем ентлаш ган конглом ерантли қатлам.
Сур тусли қўнғир тупрокдар чўл минтақа туп роқ ла- 
ри ичида гумус билан э н г паст таъм инланганлиги б и ­
лан аж ралиб туради: 0 — 10 см қатламда 0 ,2 9 , 4 0 —50 см 
қатламда атиги 0,14% гумус мавжуд.
А й н и тупрокдарда ялпи ф о сф о р м икдори ҳам жуда

---

кам. Буни туп р оқ ҳоси л қилувчи о н а ж ин с таркибида 
мазкур эл ем ен т м иқ ц ори ни н г камлиги билан и зо \л а ш  
м умкин. А ри д ицлим ш ароитида ўсимлик қоплам и ни н г 
сийрак бўлиш и таби и й ки , ф осф атларни н г туп р оқ ю за 
кдтламларида кучсиз аккумуляцияланишига сабаб булади. 
Тавсиф ланаётган туп р оқ типи ҳаракатчан ф о сф о р б и ­
лан паст ва ж уда паст дараж ада таъминланган.
Я лпи калий н инг м икдори бўйича бош қа автом орф  
тупроқлардан унча ф арқ қилм айди. Алмаш инувчан ка­
ли й м икдори буйича сур тусли қўнғир тупрокларни 
ўрта ва ю қори дараж ада таъминланган тупрокдар ж ум - 
ласига киритиш м умкин (2 0 0 —400 мг/кг). Сур тусли 
қўнғир тупроқ ларнин г айрим агроким ёвий кўрсаткич- 
лари 22-ж адвалда келтирилган.
Сур тусли қўнғир туп рок дарн инг сингди риш к ом п ­
лек си и ш қ ор и й -ер асослари билан туйинган. Т ар к и би ­
даги катионларнинг 60—80% и кальцийдан иборат. Т уп ­
р о ц н и н г п астк и қатлам ларига цараб ай н и эл е м е н т  
м икдори к ам айиб боради. К ўриб ўтилаётган ҳар икки 
туп роц к есм аси н и н г ҳам (22-ж адвал) ю цори цатламла-