Б. С. Мусаев а г р о к и м

Тақирсимон тупроцлар. «Т ақирсим он тупрокдар» — 
умумлаш тирилган атама бўл и б, ўз ичига тақирли туп- 
рокдар ва ҳақиқий тақирларни олади.
Тақирли тупрокдар чўл м интақасининг қадимий алю- 
виал ва пролю виал текисликларида, кўпроқ А м ударё 
ва Қ аш қадарё дельталарида тарқалган.
Г ранулом етрик таркиби бўйича тақирли тупрокдар 
оғир тупрокдар жумласига к ир и б, и л си м он заррачалар- 
га бой . Таркибида йирик чанг заррачалари кўп. Тақирли 
тупрокдар Р еспубли к ам и з деҳқ он ч и ли ги да катта аҳам и- 
ятга эга. Ҳ ози р ги кунда Қ аш қадарё вилоятининг тақир- 
ли тупрокдар тарқалган м айдон ларида пахта, буғдой ва 
бош қ а экинлардан мўл қосил етиш тирилмокда.
Тақирли тупрокдар ю засидаги 1—2 см қатқалокдан 
иборат. У н и н г остида 9— 13 см калинликда тангачасим он 
структурали қатлам ж ойлаш ган. У ндан пастда кам ўзга- 
риш га учраган элю вийли қатлам ётади. А гротехникавий 
тадбирлар н ати ж асида қ атқалоқ ўрн и да би р ж и н сл и , 
зи ч л аш ган , сур тусли п ал ахсаси м он ҳайдалма қатлам 
ю зага келади. Тақирли тупрокдар он а ж и н с хусусиятй - 
дан келиб чиққан ҳолда у ёк и бу дараж ада шўрланган.
Тақирли тупрокдар 0,91 — 1,24 % гумус тутади, бу чўл 
м интақасининг автоморф тупроқлари ўртасида эн г ю қори 
кўрсаткичдир. Ҳ айдалма қатламдаги гумус заҳираси — 
2 2 —40 т/га. Т уп роқ н и н г ю за қатламида ялпи а зо т м ик­
дор и 0 ,0 6 —0,08 %га тен г б ў л и б, пастга том он п асай и б 
боради ва аллю вийда атиги 0,04% ни ташкил қилади. C :N  
н и сб а т н и н г 6—9 га тен г бўли ш и туп р оқ гум уси нин г азот 
би лан яхш и тўй и н ган ли ги н и кўрсатади.
Ялпи ф о сф о р м икдори 0 ,1 2 —0,14% га тенг, пастки