B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

3.3.2.3. Quyi temperaturali rektifikatsiya usuli
Ushbu usul gaz tarkibiga kirgan uglevodorodlarni qaynash tem-
peraturalarini turlicha ekanligiga asoslangan. Bunday uglevodorod-
larni chuqur sovitish hisobiga ajratishga erishiladi. Masalan, metan
(161,5ºC)  qaynash  harorati  yuqori  bo‘lgan  boshqa  uglevodorodlar-
dan  oson  ajraladi.  Qaynash  temperaturalarini  farqiga  ko‘ra  etilen
etandan ajraladi. Ushbu usul orqali propilenni propandan ajratish esa
mushkulroq.
Quyi harorat hosil qilish uchun drossel effekti, ya’ni gaz bosimi-
ni  keskin  tushishi  oqibatida  haroratning  pasayishi  kuzatiladi.  Yoki
ushbu  usulni  sovitishning  kaskad  usuli  deb  ham  yuritiladi.  Ushbu
usul  quyidagicha  amalga  oshiriladi:  Gaz  40  atmosfera  bosimi  va  
t = – 18ºC da 1 – metan kolonnasiga keladi (2-chizma). 1-kolonnaga
berilayotgan metan 2-kolonnadan chiqayotgan etilen yordamida su-
yultiriladi. 2-kolonnada etilenni, 3-kolonnada esa etanning ajratilishi
amalga oshadi. Ushbu kolonnalarda propanning bug‘lanishi hisobi-
ga etan va etilenlarning sovishi oqibatida suyuqlik taralishi amalga  
oshiriladi. 4-kolonnada C
3
fraksiyasi ajralishi kuzatilib, kolonna suv
bilan sovitilib ishlatiladi.

---

36
2–chizma.  Gazlarni  quyi  haroratli  rektifikatsiya  yo‘li  bilan  ajratishni