B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

3.3.1.3. Gazlarni quritish
Gazlardan  suv  bug‘larini  ajratib  olish  zaruriy  operatsiya  bo‘lib,
bunda  gazlarni  komponentlarga  ajaratish  jarayoni  ko‘pincha  juda
past haroratda (– 100ºC da) amalga oshiriladi. Suv ayrim katalizator-
larni zaharlaydi, u uglevodorodlar bilan quvurlarga tiqilib qoluvchi
kristallogidrad hosil qiladi.
Quritish  suyuq  va  qattiq  qurituvchilar  yordamida  amalga  oshi-
riladi.  Suyuq  qurituvchilar  sifatida  ko‘p  atomli  spirtlar  –  di  va  tri-
etilenglikollar  ishlatiladi.  Quritish  jarayoni  qarama-qarshi  oqimda
harakatlanuvchi gaz va qurituvchi vositasida kolonnada amalga oshi-
riladi.  Jarayon  normal  sharoitda  olib  boriladi.  Q‘uritilgan  gaz  ko-
lonnalarning  yuqorisidan  qattiq  adsorbentlarda  oxirigacha  quritish
uchun  yo‘naladi,  qurituvchi  esa  regeneratsiyaga  yuboriladi.  Suyuq
qurituvchilarning  ishlatilishi  yetarli  darajada  yaxshi  quritilgan  gaz
olishga imkon bermaydi, undan tashqari, suyuq qurituvchilar agres-
sivdirlar.
Hozirgi vaqtda tobora keng doirada qattiq adsorbentlar aluminiy
oksidi, alyumogellar, silikagellar, turli tabiiy va sintetik ayumosili-
katlar ishlatila boshladi.
Quritish  jarayoni  gaz  oqimini  adsorbent  bilan  to‘ldirilgan  ko-
lonnadan  o‘tkazish  orqali  odatdagi  yoki  yuqoriroq  haroratda  amal-
ga  oshiriladi.  Regeneratsiya  tabiiy  adsorbentlar  uchun  140ºC  haro-
ratda,  sintetik  adsorbentlar  uchun  esa  270–300ºC  da  issiq  metan–
vodorod  aralashmasi  oqimi  bilan  amalga  oshiriladi.  Ushbu  adsor-
bentlar kam chiliklari sifatida ularning past o‘tkazish qobiliyati, yu-
qori bo‘lmagan namlik sig‘imi (5–8%) va C
3
–C
4
uglevodorodlarini
g‘ovaklarini  to‘ldirib  qo‘yadigan  va  kokslashga  olib  keluvchi  poli-

---

34
merlash qobiliyatini ko‘rsatish mumkin. Keyingi vaqtlarda moleku-
lar  elaklar  yoki  seolitlar  deb  nomlangan  sorbentlar  muvaffaqiyatli
ishlatila  boshlandi.  Bundan  tashqari,  seolitlar  100ºC  haroratgacha
ishlash  va  ular  regeneratsiyasini  adsorbent  strukturasini  400ºC  ha-
roratgacha  buzmay  o‘tkazish  mumkin.  Seolitlarning  katta  afzalligi
h
2
S va CО
2 
larning bir qismini adsorbsiyalashi va buning natijasida
gazlarni qo‘shimchalardan tozalanishidadir.