B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

3.3.2.1. Kompression usul
Kompression usul bosim orttirilganda ko‘proq og‘ir komponent-
larni suyulishi natijasida uglevodorod gazlari fraksiyalanib ajralishi-
ga asoslangan bo‘ladi. Ushbu usul gaz benzinini ajratib olishda keng
ishlatiladi, biroq gazlarni aniq fraksiyalarga ajralishini ta’minlay ol-
maydi, shu sababli u boshqa usullar bilan birga kombinatsiyada ish-
latiladi.
3.3.2.2. Sorbsion usul
Turli  fraksiyadagi  uglevodorod  gazlarini  ma’lum  shart-sha-
roitlarda  suyuq,  adsorbentlar  (absorbsiya),  qattiq  adsorbentlar  (ad-
sorbsiya) da yutilishiga yoki ayrim uglevodorod gaz komponentlari-
ning ma’lum kimyoviy birikmalar bilan ta’sirlashuvi (xemosorbsiya)
ga asoslangan.
А) Аbsorbsion usul neftkimyo sanoatida keng ishlatiladi. Suyuq

---

35
erituvchilar  sifatida  turli  neft  distillatlari  (yengil  S
4
  –  s
5
 uglevodo-
rodlar, solyar–kerosin yoki ligroin fraksiyalari) ishlatiladi. Аbsorbent
u  yoki  bu  uglerod  fraksiyasini  ajratib  olishni  nazarda  tutgan  holda
sharoitlar tanlab oladi va aynan shu yo‘l bilan gazni bir xil uglevodo-
rod atomli fraksiyalari (etan – etilan, propan–propilen va boshqalar)
ga to‘la ajratish mumkin. Ushbu usul bilan fraksiya ichidagi uglevo-
dorodlarni bir-biridan ajratish mumkin emas, shuning uchun boshqa
usullar bilan birga olib boriladi.
B) Аdsorbsion usul – qattiq adsorbentda turli molekular og‘irlik - 
dagi uglevodorodlarni turlicha adsorbsiyalanishiga asoslangan. Ug-
levodorod  molekular  og‘irligi  qancha  katta  bo‘lsa,  u  shuncha  oson
adsorbsiyalanadi.  Ko‘pincha  adsorbent  sifatida  faollangan  ko‘mir
ishlatiladi. Ko‘mirga adsorbsiyalangan quyi molekular uglevodorod-
lar  kattaroq  molekular  og‘irlikka  ega  bo‘lgan  uglevodorodlar  bilan
siqib  chiqariladi,  oxirgilari  o‘z  navbatida  suv  bug‘lari  bilan  siqib
chiqarilishi mumkin.