Азимжон қосимов тиббий терминлар изоҳли луғати

Маълумки, тиббиётга оид нашр этилган манбалар куза- тилар экан, уларда тиббий терминларни қўллашда "ўз хоҳи- шича" иш кўрилаётганлигининг гувоҳи бўлиш мумкин.


\н\н\н.ггуои2..сот ки(иЬхопаз1

Тнббии терминлар изоҳли луғати

4


Баён этилганлардан келиб чиқиб, она тилимизнинг лек- сик қатламларидан бири, яъни тиббий терминлар қўллашда айрим хатоларга йўл қўймаслик мақсадида баъзи таклиф- ларни ўртага ташлашни лозим деб топдик. Бунинг учун ав- вало, ўзбек тилида бот-бот ишлатиб келинаётган нуқсонли тиббий терминларни қуйидаги мавзулар бўйича гуруҳлаш- тириб чиқилди.

1. 
   У ёки бу тиббий тушунча турлича лексик бирликлар билан ифодалаб келинаётганлиги туфайли синоним термин- лар пайдо бўляпти. Мас., русча "раздражимость" тушунчаси ўзбек тилида таъсирчанлик, таъсирланишлик, таъсиротга берилиш, таъсирга мойиллик; "соединительная ткань" — бириктирувчи тўқима, бириктирув тўқимаси, бириктирма тўқима, боғловчи тўқима, қўшувчи тўқима, қўшма тўқима тарзида ифодалаб келинмоқда. Бу хилма-хиллик- ларга маълум даражада чек қўйиш учун асосий термин — биринчисида "таъсирланиш”, иккинчисида "бириктирунчи тўқима" шакллари танланди ва тегишли изохдар билан таъ- минланди.
   
2. 
   Русча-байналмилал тиббий терминларнинг ўзбекча му- қобилини топишга уриниш, кўпинча, ижобий натижа бер- маётир. Мас., диабет — қанд хасталиги, витамин — дармондори, патронаж — хабаргир, стационар — муқим шифогоҳ, тромб — қуйқа тарзида ифодала- нишини тўғри дея олмаймиз. Шундай экан, русча-байнал- милал терминларнинг ўзи қўлланилиши маъқул бўлади: диа- бет, витамин, патронаж, стационар, тромб каби. Мазкур лу- ғатда шу принципга амал қилинди ва унда русча-байналмилал лексемалар асосий термин қилиб олинди.
   
3. 
   Она тилимитнинг ўз имкониятларидан фойдаланмаслик оқибатида ҳам тиббиёт терминологиясида хилма-хилликлар юзага келмоқда. Мас., русча "противопоказание" термини- ни тегишли манбаларда — зарарли бўлишлик, наф бермаслик, зарар келтиришлик, тўғри кел- маслик тарзида ифодалаб келинмоқда. Ваҳоланки, она тилимиз имкониятларидан келиб чиқиб, қайд этилган ту- шунчани айрим тиббий асарларда қўллаб келинаётган ”мо- нелик” лексемаси билан бемалол ифодалаш мумкин.
   
4. 
   У ёки бу русча термин ифодалаб келган тиббий тушун- чаларнинг она тилимизда кўп таркибли бирикмалар билан ифо- даланаётганлиги жиддий қийинчиликларни туғдирмоқда. Мас.,
   

иии.21уои2.сот ки(иЬхопаз1