Азим ҳожиев ўзбек тили сўз ясалиши

-лик
аффиксининг белги- 
ҳолат отини (атамасини) билдиришини, 
-чилик
аффиксининг 
эса асосдан англашилган нарса, белгининг реаллашуви, акс 
этиши билан боғлиқ ҳолатни билдириши асосга олиниши 
керак. Масалан, 
меҳрибонлик
— 
меҳрибон
сифатидан ясалган 
белги оти, яъни „меҳрибонга хос ҳис-туйғу“; 
меҳрибончилик —
шундай ҳис-туйғунинг ифодаси бўлган ҳолат, шундай ҳис- 
туйғули муносабат маъносини билдиради. Ана шу маъно 
конкрет реаллашган ҳолларда 
-чилик
аффикси ўрнида 
-лик
аффиксини қўллаб бўлмайди: 
Салим оғанинг бундай мулойим
105
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

рафтори, сўнгги йилларда кўринмаган меҳрибончилиги Жаҳон
хонимнинг кўнглига таъсир этди. (М. Иброҳимов) ... ўртоқчилик
алоқаларини бузган бўлардими. (У. Назаров) Ака-укачилик
шунақа бўладими? (У. Назаров) Эсини танибдики, кўнгли
тусаган нарсамуҳайё. Лекин оғирчилик кўрмагани учун айбдорми?
(Э. Усмонов)
Қуйидаги мисодца эса, аксинча, 
-чилик
эмас, 
балки 
-лик
аффикси билан сўз ясалиши тўғри бўлар эди: 
Айниқса, мусофирчилигим ёмон асар қилди. (А. Қодирий)
Яна 
қуйидаги мисолдаги 
хафалик—хафачилик, хурсандлик-хур-
сандчилик
сўзларининг маъно хусусиятига эътибор беринг: 
Унинг нозик қирмизи юзида хафалик ... кўзларида ўйчанлик бор
эди. (С. Анорбоев) Аммо бутун вужуди шундай қизиб кетган
эдики, хурсандлик, хафалик каби оддий нарсалар ожиз ва ортиқча
бўлиб қолганди. (П. Қодиров) Ортиқча сарфу харажатлар ...,
ёмон одатлар ажойиб анъаналаримизга соя солмоқда, хурсанд-