Азим ҳожиев ўзбек тили сўз ясалиши

водопроводли уйларда яйраб-яшнаётган деҳқонларнинг тўкин
- дастурхонига, бут рўзғорига боқаман. (Р. Раҳмонов)
Охирлари 
-ғ, -ц -ли
отларнинг жўналиш келишигидаги хусусияти.
8 — А. Ҳожиев 
113
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

(А. Йўлдошев, Ўзбек тили грамматикаси) Илҳомжон жадал
юриб келди-да, қорамой юцили қўлининг билагини тутиб
кўришди. (Н. Аминов)
Шуни айтиш керакки, 
-ли
аффиксининг отлардан айтиб 
ўтилган маънодаги шакл ясаши жуда чегараланган сўзлар 
доирасида учрайди, у бошқа форма ясовчилар, мас., кўплик, 
эгалик шаклини ясовчилар сингари барча отларга қўши- 
лавермайди. Шахс ёки предметнинг бирор нарсага эгалиги, 
унда шундай нарса борлиги маъноси ҳозирги ўзбек тилида, 
асосан, 
бор, эга
сўзлари орқали ифодаланади. Шунинг учун 
-ли
аффиксини ҳақиқий маънода шакл ясовчилар қаторига 
киритиш қийин. Лекин шу нарса характерлики, 
-ли
аф- 
фиксининг юқоридаги маънода (грамматик маъно билан) от 
сўз бирикмаларига қўшилиши жуда умумий ҳолат ҳисоб- 
ланади: 
олий маълумотли, юқори мартабали, ўн гектарли, паст
бўйли, юқори ҳосилли
ва б. Бундай бирикмаларда 
-ли
аффикси 
охирги сўзга қўшилган бўлса ҳам, лекин у бутун бирикмага 
оид бўлади ва унга хос маъно ҳам бутун бирикмага оид 
бўлади: 
олий маълумот+ли, ўн гектар+ли, юқори ҳосил+ли
каби. Бундай бирикмаларга қўшилган 
-ли
аффикси шахс ёки 
предметнинг ўзи қўшилган бирикмадан англашилган нарсага 
эгалигини билдирувчи, от бирикмани сифатловчи бирикмага 
айлантиради. Демак, бунда у грамматик вазифа бажаради, 
грамматик маъно ифодалайди. Масалан: ... 
бошида ироқи