Азим ҳожиев ўзбек тили сўз ясалиши


Эгалик ёки эга эмаслик белгисини билдирувчи сифат



Download 51,54 Kb.
Pdf ko'rish
bet64/109
Sana02.06.2023
Hajmi51,54 Kb.
#947764
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   109
Bog'liq
Azim Hojiyev. O\'zbek tili so\'z yasalishi tizimi

Эгалик ёки эга эмаслик белгисини билдирувчи сифат
ясовчилар
Кўриниб турибдики, бу гуруҳцаги сифат ясовчилар, бир- 
бирига нисбатан, икки турга бўлинади: 1) эгалик белгисини 
билдирувчи сифат ясовчилар; 2) эга эмаслик белгисини 
билдирувчи сифат ясовчилар.
Эгалик белгисини билдирувчи сифат ясовчилар
Бу турга кирувчи сифат ясовчилар шахс ёки нарсанинг 
сўз ясалиш асосидан англашилган нарсага эгалиги, унда 
шундай нарса борлиги маъносини —шу билан характерли 
бўлган белгисини билдиради. Булар: 
-ли, -кор, -дор, сер-, -
чан, кам-
сифат ясовчиларидир.
-ли
аффикси. Бу аффикс ўзбек тилидагина эмас, бошқа 
кўпгина туркий тилларда ҳам энг кўп қўлланадиган аф- 
фикслардан бири.
Ҳозирги ўзбек адабий тили фактларининг кўрсатишича, 
-ли
аффикси икки вазифага эга: 1) сўз (сифат) ясайди, 
2) шакл ясайди.
I. 
Бу аффикс сифат ясовчи энг маҳсулдор аффикслардан 
бўлиб, асосан, от туркумига оид сўзлардан сифат ясайди. 
Ҳозирги ўзбек тилида унинг ёрдамида қуйидаги маъноли 
сифатлар ясалади:
1. 
Шахс ёки нарса-предметнинг асосдан англашилган 
нарсага эгалиги, унда шундай нарса борлиги билан боғлиқ 
бўлган белгисини билдирувчи сифатлар ясайди: 
болали
(хотин), 
бошоқли
(экин), 
думли
(қўй), 
орденли
(корхона), 
қорли
(тоғ) каби: 
Бу кекса, катта кўзойнакли одам эди, меҳмон
келганлигини эшитиб кирибди. (А. Мухтор) Ўша кўча бошидаги
нокли ҳовли Мирқобилларники. (Л. Маҳмудов) Нисо буви ҳамиша
хинали бўлган каттакон қўлини узатиб, Бобохоннинг дўмбоқ
қўлидан маҳкам ушлади. (М. Иброҳимов)
-ли
аффикси конкрет тушунча билдирувчи отлардан ҳам, 
мавҳум тушунча билдирувчи отлардан ҳам шу типдаги
112
www.ziyouz.com kutubxonasi


сифатлар ясай олади: 
шохли, тиканли, ярали, думли, тукли;
бахтли, зарарли, истеъдодли, ориятли, ташвииши, шуҳратли
ва б.

Download 51,54 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   109




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish