Азим ҳожиев ўзбек тили сўз ясалиши

СИФАТЛАРНИНГ ЯСАЛИШ И'
Сифат ясалишида ҳам асосий сермаҳсул усул аффик- 
сация усулидир. Бу усул билан сифат ясаган, ҳозирда ҳам 
янги сифатлар ясаш учун хизмат қилаётган аффикслар 50 га 
яқин. Лекин уларнинг кўпчилиги ҳозирда жуда кам миқцорда 
сифат ясайди. Айримлари эса сўз (сифат) ясаш вазифасини 
тўхтатган — маҳсулсиз қўшимчага айланган. Масалан, 
-оц
(цўрқоқ, қолоқ), -аки (оғзаки, шартаки), -чанг (кўйлакчанг,
яктакчанг), -чил (дардчил, халқчил, камчил)
аффикслари. 
Баъзи аффикслар ёрдамида кўп миқдорда сифат ясалган. 
Лекин ҳозирда улар янги-янги сифатлар ясалишида ипггирок 
этмайди. Улар ёрдамида шу вақггача қандай сифатлар ясалган 
бўлса, ўшаларгина ясама сифат ҳолида мавжуд. Масалан, 
-к / -ц, (чирик, эгик, ётиқ, оқсоқ
...), 
- г и / -ки / -ци (кундузги,
бояги, кечки, пастки, сиртқи
...) аффикслари ана шундай 
сифат ясовчи аффикслар жумласидандир. Демак, бундай аф- 
фиксларни ҳам ҳозирги сўз ясалиши нуқтаи назаридан 
маҳсулли сўз ясовчилар деб бўлмайди.
Ҳозирги ўзбек тилининг тараққиёти жараёнида сўз ясаш 
вазифаси кенгайган ва янги сифат ясалишида қўлланаётган, 
маҳсулли аффикслар қуйидагилардир: 
-кор, -дор, -сер, -чан,
-сиз, -но, -кам, -тйри, -ги, -лик, -ий, / -вий, -ма, -симон, -бахш,
ҳам-, ҳуш-.
Сифат ясовчи маҳсулли аффиксларни умумий белги- 
хусусиятларига кўра маълум гурухдарга ажратиш мумкин. 
Улар лексик-семантик жиҳатдан маълум гуруҳларни ташкил 
этувчи сифатлар ясайди. Жумладан, уларни қуйидаги икки 
асосий гуруҳга ажратиш мумкин: 1) эгалик ёки эга эмаслик 
белгисини билдирувчи сифат ясовчилар; 2) нисбий белги бил- 
дирувчи сифат ясовчилар.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ясама сифатларни, сифат ясовчиларни ана шундай 
гуруҳларга бўлиб ўрганиш, шу гуруҳларга оид сифат ясов- 
чиларнинг (ясама сифатларнинг) моҳиятини ва улардан ҳар 
бирининг ўзига хос томонларини тўғри ва аниқ белгилаш, 
тушуниш имконини беради.