Azallariga sharhlar

Alisher Navoiy gʻazallariga sharhlar 

Erkin Vohidov, Najmiddin Komilov 

 

52 

library.ziyonet.uz/ 

 

ekan. Unga samoga uchgan Iso paygʻambar oʻrnak. U Isoga hamnafas boʻlmogʻni 

istaydi: 

Chiqib bu dayrdin Isogʻa nechun hamnafas boʻlmay, 

Bihamdillah, tajarrud birla himmatdin qanotim bor. 

Dayrdin chiqmoq — bu dunyoni tark qilmoq. Ammo «nobakor olam»dan baland 

koʻtarilish uchun ham qanot kerak. Shu ma’noda tajarrud — voz kechish va himmat tilga 

olingan. 

 

Diydortalab oshiqlarning suhbati — ilohiy suhbat. Ular uchun, Ibn Arabiy aytmoqchi, 

jimlik va sukut oriflikning oliy belgisi, negaki, «bilgan gapirmay, gapirgan bilmaydi». 

Haqiqiy ishq ahlining iqroriga koʻra, «Qay yerda tinchlik boʻlsa, Haq ila birlik boʻlar». 

Xaloyiqning oʻtkinchi manfaatlarga daxldor mashmasha va gʻavgʻolari ana shu xayoliy 

birlikka xalal beradi. 

Xaloyiq suhbatidin ming gʻamim bordurki, muft oʻlgʻay, 

Agar ming jon berib bilsamki, bir gʻamdan najotim bor. 

«Xaloyiq suhbatidin ming gʻam» iskanjasida qolgan kishi najot tilashi tabiiy. Ammo bu 

«ming gʻam»dan bittasida ham najot yoʻq. Agar boʻlganida tekinga «ming jon berib» 

boʻlsa-da, uni bilish mumkin. 

Chekib agʻyordin yuz javru tortib yordin ming gʻam, 

Ne oʻzga xalqdin gʻayrat, ne oʻzimdin uyotim bor. 

Birinchi misrada gap yor va agʻyor haqida. Agʻyor — dushman yoki gʻanim. U yuz javr 

koʻrsatgan boʻlsa yor yoxud doʻst ming gʻam yetkazgan. Shu bois oʻzdin ham «oʻzga 

xalqdin» ham uzoqlashilgan. 

 

«Raqib», «agʻyor» deganda biz salbiy qiyofadagi inson toʻgʻrisida oʻylashta koʻnikib 

qolganmiz. Holbuki, tasavvuf adabiyotida «raqib» va «agʻyor» haqidagi fikrlar nafsga 

doirdir. 

 

«Toʻqqiz mingdir bu nafs hashorati, Mudom egurlidir alarning oti...» Yunus Emro «Toʻrt 

kishidir yoʻldoshim...», deydi. «Ul toʻrtning biri — jon, biri — din, biri — imon». Xoʻsh, 

oxirgisi-chi? Mana, eshiting: 

Biri nafsimdur dushman, 

Anda savashib qoldim... 

---