Ayupova M. Yu

bu shakllarning asosi qo’llanilgan gaplar ko’p kuzatiladi. Ko’pincha, ega va 3 shaxs 
ko’plikdagi kesimni moslashda qiyinchilik tug‘iladi. 
Nutq rivojlanishning bu darajasini o’ziga xos qonuniyatlarini egallashning 
boshlanishi sifatida xarakterlash mumkin. Kuzatishlarning ko’rsatishicha nutq 
rivojlanmaganligining og‘ir darajasida bolalar gapning sintaktik tarkibini o’zlashtira 
olmaydilar. 
Engilroq nutq kamchiligida kelishik qo’shimchalarini aralashtirish kuzatiladi. 
Eslatib o’tamizki, nutqning normal rivojlanishida besh yoshga kelib turlash 
qoidalari tamomila o’zlashtirilib olinadi va son jihatdan ustunlik qiluvchi 
qo‘shimchalar ilgariroq o’zlashtiriladi va ko’pincha kam qo’llanuvchi
qo’shimchalar o’rnida ham paydo bo’ladi. Masalan, otlar uchun bolalar nutqidagi 
«hukmron» qo’shimchalar quyidagilardir: – ni (tushum kelishigi), – da (o’rin payt 
kelishigi) – dan (chiqish kelishigi), – ning (qaratqich kelishigi) 
Shuni ham eslatib o’tamizki, bola «hukmron» shakllarning o’zini ham bir 
vaqtning o’zida o’zlashtirmaydi: masalan, ko’plikdagi qaratqich kelishiga juda 
qiyinchilik bilan o’zlashtiriladi. 
Rivojlanishning bu bosqichida bolalar ayrim ko’makchilardan noto’g’ri 
bo’lsada foydalana boshlaydilar: «koptokda o’ynash» (koptok bilan o’ynash), 
«chelak oldidan» (chelak ichidan). 
Murakkablashgan nutq shakllarida va murakkablashgan nutqiy materiallarda, 
masalan biron narsani aytib berish yoki xikoya qilishga urinish jarayonida 
agrammatizmlar miqdori ortadi. 
Nutq rivojlanishining bu davrida, ayrim bolalarda gap tuzish uquvining 
rivojlanishga nisbatan so’zning bo’g’in tarkibini o’zlashtirish kechikadi. Bunday